Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

Ostrzeżenie: Ta strona nie została jeszcze ostatecznie zweryfikowana. Tak długo jak niniejszy napis jest widoczny, należy traktować treści za tymczasowe, robocze. W sprawie szczegółów proszę przejść na stronę dyskusji związanej z tą stroną.

Ta strona nie została jeszcze zaktualizowana i przedstawia pierwsze wydanie Wielojęzycznego słownika demograficznego W przypadku modyfikacji strony, proszę usunąć to ostrzeżenie.

501

Analiza małżeństw¹ obejmuje w zasadzie badanie zjawisk ilościowych wypływających bezpośrednio z istnienia, w obrębie ludności, związków małżeńskich², czyli małżeństw formalnych², tj. związków³ między osobami płci przeciwnej, które pociągają za sobą prawa i obowiązki przewidziane przez prawodawstwo lub zwyczaj. W większości społeczeństw zawarcie związku formalnego lub zgodnego ze zwyczajami jest połączone ze specjalną ceremonią lub formalności, zwaną ślubem⁴. Obserwacje dotyczące częstości zdarzeń (201--3), jakimi są te śluby (w rozumieniu 501--4) i rozwiązania związków małżeńskich (513--3) stanowią podstawę analizy małżeństw. Czasami rozszerza się te badania, obejmując nimi także w miarę możności związki nieformalne (503--3), szczególnie tam, gdzie ten typ związków jest na tyle rozpowszechniony, że wymaga ich uwzględnienia. Małżonkami⁵ lub małżeństwem⁵ nazywa się osoby złączone związkami małżeńskimi (w rozumieniu 501--2). Mężczyzna pozostający w związku małżeńskim jest mężem⁶ lub małżonkiem⁶, a kobietą żoną⁷ lub małżonką⁷. Parą małżeńską⁸ (por. 503--4) nazywa się zespół utworzony przez dwoje małżonków.

502

Prawo małżeńskie¹ lub zwyczaje małżeńskie² są rozmaite w różnych społeczeństwach. Społeczeństwo, w którym każda osoba może być w związku małżeńskim tylko z jedną osobą płci przeciwnej nazywa się monogamicznym³.
Społeczeństwo, w którym jedna osoba może pozostawać w związku małżeńskim z kilkoma osobami jednocześnie, jest poligamiczne⁴. Rozróżnia się społeczeństwa poliandryezne⁵, w których kobieta może mieć kilku mężów i społeczeństwa poligyniczne⁶, w których mężczyzna może mieć kilka żon. Słowa poligamia używa się często zamiast poli-gynii.

503

W niektórych krajach formalny związek małżeński może być zawarty tylko przez ślub cywilny¹ dokonany przez urzędnika państwowego; w innych krajach za prawny uważa się ślub kościelny², zawarty zgodnie z przepisami kościoła. W niektórych krajach społeczeństwo lub prawo uznają w pewnych warunkach trwałe związki małżeńskie, które nie zostały zawarte formalnie według wymagań prawa lub kościoła. Termin związek konsensualny³ oznacza związek trwały uznany społecznie. Termin związek nieformalny³ ma znaczenie podobne. Terminy wolny związek³, konkubinat³, związek nieślubny³ mogą mieć różne znaczenia, zależnie od kontekstu. Niektórzy demografowie stosowali termin związek małżeński³ dla oznaczenia zarówno związków formalnych, jak też mniej lub więcej stałych związków nieformalnych. Dwie osoby płci przeciwnej żyjące w trwałym związku, formalnym lub nieformalnym, stanowią parę⁴.

504

Na ogół małżeństwo (501--4) jest niedozwolone przed osiągnięciem określonego wieku małżeńskiego¹, który może być różny zależnie od płci. Istnieją często również inne zakazy prawne lub zwyczajowe, mające na celu w szczególności uniknięcie małżeństw między bliskimi krewnymi².

505

W niektórych krajach ogłoszenie zapowiedzi¹ na pewien czas naprzód jest koniecznym warunkiem zawarcia zamierzonego małżeństwa (501--4) i ma na celu podanie tego do wiadomości osób trzecich, aby pozwolić im na ewentualne zgłoszenie sprzeciwu. Czasami wymagane jest zezwolenie na zawarcie małżeństwa², aby ceremonie ślubne mogły się odbyć. Często po odbyciu ceremonii ślubnej doręcza się świadectwo ślubu³ nowożeńcom⁴. Mówi się, że małżeństwo zostało spełnione⁵, gdy nastąpiło połączenie cielesne między małżonkami.

• 4. W niektórych krajach przyszłych małżonków nazywa się przed zawarciem małżeństwa narzeczonymi; nazwa ta wiąże się z zwyczajami, które polegają na mniej lub bardziej uroczystej wymianie przyrzeczeń małżeństwa.

506

W ścisłym znaczeniu słowa mówi się, że zachodzi endogamia¹, gdy dozwolone są tylko małżeństwa (501--4) między osobami należącymi do tej samej grupy (klanu, plemienia). W sposób bardziej ogólny mówi się o endogamii, gdy obserwuje się wyraźną tendencję osób należących do pewnej grupy stosunkowo nielicznej, do wybierania małżonka (501--5) tylko spośród tej grupy. Mówi się wtedy, że ta grupa stanowi izolat². Podobnie mówi się o egzogamii³, gdy małżonek jest wybierany na ogół spoza grupy, do której należy druga osoba. Egzogamia w ścisłym sensie oznacza zakaz zawierania małżeństwa między osobami należącymi do tej samej grupy (klanu, plemienia). Małżeństwem mieszanym⁴ nazywa się małżeństwo zawarte między osobami różniącymi się pod względem religii, narodowości, rasy (334--4) itd. Gdy małżeństwo jest zawarte między osobami mającymi pewne wspólne cechy — społeczne, fizyczne lub umysłowe — nazywa się to homogamią⁵ w przeciwnym przypadku mówi się o heterogamii⁶.