The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

50

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj



Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego
retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93


Małżeństwa

50

501

Badanie małżeńskości1 obejmuje analizę zawierania małżeństw2, czyli związków3 między osobami płci przeciwnej, które pociągają za sobą prawa i obowiązki przewidziane przez prawodawstwo lub zwyczaj; a także badanie cech osób zawierających małżeństwo oraz proces rozpadu tych związków. W większości społeczeństw zawarcie związku formalnego lub zgodnego ze zwyczajami jest połączone ze specjalną ceremonią lub obrządkiem zwanym ślubem4. W wyniku ślubu powstaje para małżeńska8 czyli małżonkowie5: mąż6 i żona7. Analiza małżeńskości bywa czasem rozszerzana o analizę tworzenia i rozpadu związków nieformalnych (503-8). Dzieje się tak szczególnie w przypadku takich populacji, w których związki nieformalne stanowią znaczną część związków.

  • 4. Małżeństwo, rz. - wstąpić w związek małżeński, cz. - małżeński, przym.
  • 6. Mężczyzna wstepujący w związek małżeński nazywa się panem młodym.
  • 7. Kobieta wstepująca w związek małżenski to panna młoda.


502

Prawo małżeńskie1lub zwyczaje ślubne2 są różne w różnych społeczeństwach. Społeczeństwo, w którym każda osoba może być w związku małżeńskim jednocześnie tylko z jedną osobą płci przeciwnej nazywa się monogamicznym3. Społeczeństwo, w którym jedna osoba może pozostawać w związku małżeńskim z kilkoma osobami jednocześnie, jest społeczeństwem poligamicznym4. Wyróżnia się też społeczeństwa poliandryczne5, w których kobieta może mieć kilku mężów i społeczeństwa poligyniczne6, w których mężczyzna może mieć kilka żon. Słowa poligamia używa się często jako synonimu poligynii.

  • 3. Monogamiczny, przym. - monogamia, rz.
  • 4. Poligamiczny, przym. - poligamia, rz.
  • 5. Poliandryczny, przym. - poliandria, rz.
  • 6. Poligyniczny, przym. - poligynia, rz.


503

W niektórych państwach formalny związek małżeński może być zawarty tylko przez ślub cywilny1 udzielony przez urzędnika państwowego; w innych krajach za prawny uważa się ślub wyznaniowy2, zawarty zgodnie z przepisami kościoła. W niektórych krajach społeczeństwo lub prawo uznają w pewnych warunkach trwałe związki małżeńskie, które nie zostały zawarte formalnie według wymagań prawa lub kościoła (przykładowo małżeństwa zwyczajowe3 odwołujące się do lokalnych tradycji). Między krajami występują bardzo duże różnice między rodzajami związków oraz stopniem ich społecznej akceptacji. Termin związek konsensualny4 oznacza trwały związek uznany społecznie. Różne rodzaje związków cieszą się różnym stopniem akceptacji społecznej. Terminy: wolny związek5 i związek niestały6 oznaczają związki mniej stabilne, które mogą, ale nie muszą być równoznaczne ze współzamieszkiwaniem7 czyli kohabitacją7. Dwie osoby przeciwnej płci będące w trwałym związku tworzą parę8. Niektórzy demografowie stosowali termin związek8 dla oznaczenia zarówno związków formalnych, jak też mniej lub więcej stałych związków nieformalnych.

  • 3. Konkubinat, rz.: rodzaj nieformalnego związku. Konkubina w ścisłym znaczeniu to kobieta ze statusem nieformalnym, postrzeganym gorzej niż prawnie uznawana żona, szczególnie w poligynicznych społeczeństwach. W innych społeczeństwach słowo konkubina jest czasem używane do opisania dowolnej kobiety innej niż żona żyjącej w związku nieformalnym z mężczyzną. Dzisiaj częściej używa się słowa partnerka.
  • 7. Współzamieszkiwanie, rz.- współzamieszkiwać, cz.


504

W wielu krajach minimalny wiek małżeństwa1 jest określony prawem. Wiek ten może być różny w różnych krajach, może być również różny dla każdej z płci. Małżeństwa między osobami blisko spokrewnionymi nazywa się małżestwami spokrewnionymi2 i są one zazwyczaj zakazane przez prawo lub zwyczaj. Osoby, którym zabrania się zawierania małżeństw między sobą to osoby zazwyczaj połączone bliskim stopniem pokrewieństwa3.


505

W niektórych krajach warunkiem koniecznym do zawarcia małżeństwa (501-4) jest ogłoszenie zapowiedzi1, czyli podanie zamiaru wstąpienia w związek małżeński do publicznej wiadomości. Celem zapowiedzi jest umożliwienie osobom trzecim zgłoszenia ewentualnych zastrzeżeń. Czasami do zawarcia małżeństwa wymagane jest zezwolenie2. Dokumentem potwierdzającym zawarcie małżeństwa jest akt małżeństwa3 wręczany małżonkom4 po zakończeniu ceremonii ślubnej. O małżeństwie skonsumowanym5 mówimy w sytuacji, gdy między małżonkami doszło po ślubie do zbliżenia cielesnego.

  • 1. Przed ślubem przyszli małżonkowie są zwykle zaręczeni, co jest wynikiem zaręczyn będących deklaracją o chęci wzięcia ślubu.


506

Endogamia1 to reguła kulturowa nakazująca jednostce zawieranie małżeństwa (dobieranie sobie partnera) wewnątrz własnej grupy (klanu, plemienia, rasy, wyznania). W sposób bardziej ogólny mówi się o endogamii, gdy obserwuje się wyraźną tendencję osób należących do pewnej stosunkowo nielicznej grupy, do wybierania małżonka w obrębie tej grupy. Mówi się wtedy, że ta grupa stanowi izolat2. Przeciwieństwem endogamii jest egzogamia3, czyli zakaz zawierania małżeństwa między osobami należącymi do tej samej grupy. Małżeństwem mieszanym4nazywa się małżeństwo zawarte między osobami różniącymi się pod względem religii, narodowości, rasy itd. Zawieranie małżeństw przez osoby mające pewne wspólne cechy społeczne, fizyczne lub umysłowe nazywa się homogamią5. Jej przeciwieństwem jest heterogamia6.

  • 1. Endogamia, rz. - endogamiczny, przym.
  • 3. Egzogamia, rz. - egzogamiczny, przym.
  • 5. Homogamia, rz. - homogamiczny, przym.
  • 6. Heterogamia, rz. - heterogamiczny, przym.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93