Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego

32

320

Strukturę ludności według płci¹ prezentuje się zazwyczaj poprzez wyznaczenie stosunku liczby osób jednej płci² do ogółu ludności albo do liczby osób płci przeciwnej. Jako licznik ułamka przyjmuje się zwykle liczbę osób płci męskiej, stad pojęcie maskulinizacji ³. Pojęcie wskaźnik maskulinizacji ⁴ w ścisłym znaczeniu powinno oznaczać udział osób płci męskiej w ogólnej liczbie ludności. Wskaźnik płci⁵ to iloraz liczby mężczyzn do liczby kobiet, zwykle wyrażany jako wartość indeksowa (132-7) tj. liczba mężczyzn na 100 kobiet.

• 3. Czasami populacją odniesienia jest populacja kobiet; mówimy wtedy o feminizacji.

321

Pojęć: mężczyzna¹ i kobieta ² używa się w demografii jako synonimów osoby płci męskiej i osoby płci żeńskiej, na ogół jednak nie stosuje się ich do dzieci (323-3). Pojęcie: chłopiec³i dziewczynka⁴ poza innymi znaczeniami oznaczają również dziecko płci męskiej³ i dziecko płci żeńskiej⁴. Pojęcie człowiek⁵ oznacza ogólnie istotę ludzką⁵.

322

Wiek¹ jest jedną z podstawowych charakterystyk struktury ludności. Na ogół wyraża się go liczbą lat lub liczbą lat i miesięcy. Dla małych dzieci podaje się czasem wiek w miesiącach i dniach lub w latach i dwunastych częściach roku. Demografowie często zaokrąglają wiek do liczby lat ukończonych². W statystyce ubezpieczeniowej natomiast wiek zawyża się zaokrąglając liczbę lat w górę do najbliższej liczby całkowitej, czyli mówi się o wieku w chwili nadchodzących urodzin⁵. Wiek raportowany⁶ w spisie powszechnym lub rejestracji cywilnej jest często zaokrąglany w górę do najbliższej liczby całkowitej, szczególnie wtedy, gdy następna rocznica urodzin jest blisko. Czasem podaje się wiek w chwili najbliższych urodzin, przy czym zaokrągla się wiek do najbliższej całkowitej liczby lat. Terminu wiek dokładny ⁷ używa się przy obliczaniu tablic wymieralności. W pytaniach spisowych o wiek można pytać na różne sposoby, na przykład pytając o datę urodzenia, wiek w latach ukończonych lub po prostu o wiek. Jeśli respondent nie potrafi podać swojego wieku można starać się go ustalić w oparciu o kalendarz wydarzeń historycznych ⁸. Jest to lista zdarzeń wraz ze znanymi datami ich wystąpienia, które zdarzyły się w ciągu życia ankietowanego.

• 2. Grupy wiekowe (325-2) podawane są zazwczaj w pełnych latach, np. grupa wiekowa 6-13 lat zawiera osoby, których dokładny wiek (322-7) zawiera się między 6 a 14 lat.

323

Demografia zapożycza z języka potocznego różne, niestety nieprecyzyjne, terminy na oznaczenie poszczególnych etapów życia ¹. Początkowym okresem życia człowieka jest dzieciństwo ², przy czym termin dziecko³ oznacza na ogół człowieka, który nie osiągnął jeszcze dojrzałości(620-2). W pierwszych dniach życia dziecko nazywa się noworodkiem⁴, a termin niemowlę⁶ bywa stosowany w odniesieniu do dzieci, które jeszcze nie ukończyły pierwszego roku życia, chociaż w mowie potocznej używa się go także w stosunku do dzieci nieco starszych. Dzieci, które jeszcze nie weszły w wiek szkolny, nazywa się dziećmi w wieku przedszkolnym ⁷. Przez dzieci w wieku szkolnym⁸ rozumie się dzieci, które z tytułu swojego wieku powinny uczęszczać do szkoły.

• 6. Niemowlę, rz. - niemowlęctwo, rz.: okres bycia niemowlęciem - niemowlęcy, przym.

324

Przejście od okresu dziecięcego do okresu młodzieńczego ¹ następuje w związku z osiągnięciem dojrzałości płciowej 620-2). Słowo młodzież² oznacza na ogół ludzi, którzy niedawno wkroczyli w okres młodzieńczy. Słowo dorosły⁴ oznacza osoby w wieku dojrzałym. Wiek starczy⁶ jest często używany do zdefiniowania okresu życia, w którym większość osób jest na emeryturze. Ososby powyżej tego wieku nazywane są ludźmi starszymi⁸.

• 3. Pojęcie młodzież występuje tylko w liczbie mnogiej.
• 4. Dorosłość, rz. - dorosły, przym. - dorastanie, cz.: proces przybliżania się do dorosłości

325

Klasyfikacja ludności według wieku¹ opiera się zazwyczaj bądź na poszczególnych kohortach, bądź na grupach wieku², w szczególności na pięcioletnich grupach wieku³lub na wielkich grupach wieku ⁴ np. 0-19 lat, 20-59 lat, 60 lat i więcej. Zamiast klasyfikacji według wieku ⁶ stosuje się czasami klasyfikację według roku urodzenia⁵. Strukturę wieku ludności przedstawia się razem ze strukturą według płci za pomocą podwójnego histogramu (155-8), zwanego ze względu na trójkątny kształt piramidą wieku ⁷.

326

Średnim wiekiem ludności¹ nazywamy średnią wieku wyznaczoną na podstawie wieku wszystkich osób składających się na tę ludność; medianą wieku² nazywamy wiek, który dzieli tę ludność na dwie jednakowo liczne grupy. Wzrost proporcji osób starszych wśród ludności jest przejawem starzenia się populacji³. Dla uniknięcia nieporozumień zjawisko to nazywane jest czasem demograficznym starzeniem się. Zjawisko odwrotne nazywa się odmłodzeniem dmograficznym⁴. Nie należy mylić starzenia się ludności z metodą stosowaną przy tworzeniu prognoz liczby ludności, polegającą na postarzaniu⁷ ludności przez zastosowanie do niej współczynników dożycia (431-6) według grup wieku, w celu ustalenia liczebności tych grup po upływie określonej liczby lat.

327

Demograficzne starzenie się (326-3) należy odróżniać z jednej strony od starości lub starzenia się jednostki¹, a z drugiej od wydłużania się życia ludzkiego ² wywołanego postępem wiedzy medycznej i polepszaniem się warunków życia. Wiek fizjologiczny³ człowieka zależy od stanu jego tkanek i organów. Jeżeli chodzi o dzieci, to mówi się czasem o wieku umysłowym ⁴, który definiuje się jako ten wiek, przy którym dziecko może uzyskać określone wyniki standardowych testów. Przy badaniu wieku umysłowego i fizjologicznego odróżnia się ten wiek od wieku chronologicznego mierzonego okresem czasu, jaki upłynął od daty urodzenia⁵ tej osoby. Iloraz inteligencji⁶— w skrócie IQ — stosowany przy badaniu rozwoju umysłowego dzieci, jest to iloraz wieku umysłowego przez wiek chronologiczny.

• 1. Starzenie się, rz. - stary, przym.