Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego

14

140

Spośród średnich¹, czyli przeciętnych¹, w demografii stosuje się najczęściej średnią arytmetyczną². Jeżeli mówi się o średniej bez doprecyzowania, to chodzi zawsze o średnią arytmetyczną. Oblicza się ją dzieląc sumę wartości przez ich liczbę. Stosuje się czasami – gdy wszystkie wartości zmiennej są dodatnie - średnią geometryczną³, która jest pierwiastkiem n-tego stopnia z iloczynu n wartości. Średnią ważoną⁴ nazywamy średnią obliczoną po zastosowaniu określonych wag⁵ dla każdej obserwacji. Medianą⁶, czyli wartością środkową⁶, nazywamy obserwację taką, że liczba obserwacji mniejszych od niej jest taka sama jak liczba obserwacji od niej większych w danym zbiorze⁷ lub próbie⁷ zaobserwowanych wartości. Moda⁸, czyli wartość modalna⁸ lub dominanta⁸ jest to wartość obserwowana najczęściej.

• 1. Przeciętna, rz., może być używana jako przymiotnik. Średnia, rz., może być używana jako przymiotnik.
• 5. Waga, rz. - ważyć, cz.
• 6. Mediana, rz.
• 8. Moda, rz., modalny, przym. - modalna, rz., dominanta, rz.

141

Dyspersja¹, rozrzut¹, zróżnicowanie¹ czy zmienność¹ zbioru obserwacji zależy od różnic² lub odchyleń² między poszczególnymi elementami. Wymieniamy tutaj tylko najczęściej używane miary dyspersji³. Rozstępem⁴ nazywamy odległość między najniższą i najwyższą wartością zaobserwowaną. Przedział międzykwartylowy⁵, równy odległości między pierwszym i trzecim kwartylem (142-2) obejmuje połowę obserwacji. Rozważa się czasem półprzedział międzykwartylowy⁶, który otrzymał nazwę odchylenia ćwiartkowego⁶. Odchylenie przeciętne⁷ jest średnią arytmetyczną (140-2) bezwzględnych wartości odchyleń obserwacji od średniej. Wariancja⁸ jest to średnia arytmetyczna kwadratów odchyleń obserwacji od średniej. Odchylenie standardowe⁹ jest pierwiastkiem kwadratowym z wariancji.

• 9. Najczęściej odchylenie standardowe jest oznaczane jako σ

142

W szeregu wartości uporządkowanych w kolejności rosnącej wartości, poniżej których znajduje się dana proporcja wszystkich obserwacji nazywają się ogólnie kwantylami¹. Spośród nich szczególnie często stosuje się wspomnianą już medianę (140-6). Pozostałe ważne kwantyle to kwartyle², decyle³ i centyle⁴ lub percentyle⁴, które dzielą szereg uporządkowanych obserwacji odpowiednio na cztery, dziesięć, sto i dwadzieścia kolejnych grup, z których każda zawiera tę samą liczbę obserwacji.

143

Mówimy, że dana zmienna jest ciągła¹ w pewnym przedziale, gdy może przyjąć nieskończenie wiele wartości między dwoma dowolnymi punktami z tego przedziału. W przeciwnym przypadku zmienna jest nieciągła² w danym przedziale. Gdy zmienna może przyjmować wyłącznie określone wartości nazywana jest zmienną dyskretną³ lub skokową³.

• 1. Ciągła, przym. - ciągłość, rz.
• 2. Nieciągła, przym. - nieciągłość, rz.

144

Podział członków populacji na różne kategorie lub klasy na podstawie wartości lub wariantów jakiejś cechy pozwala na zbadanie rozkładu częstości ¹, zwanego często dla uproszczenia rozkładem¹. Stosunek liczby jednostek danej klasy do ogólnej liczby jednostek nazywa się częstością²; czasami mówi się o częstości względnej³; w przeciwstawieniu do częstości bezwzględnej² lub częstości absolutnej² albo liczebności², przez którą rozumie się liczbę jednostek w klasie. W demografii często używa się także określeń struktura⁴ oraz podział⁴ na opisanie rozkładu danych cech, takich jak wiek, płeć, stan cywilny, zawód, itd. Struktura jest czasem używana w bardziej ścisłym znaczeniu do opisu rozkładu populacji wyłącznie pod względem wieku i płci.

• 4. Pojęcie rozkładu populacji zazwyczaj odnosi się do rozkładu w przestrzeni. Jednak gdy używane jest wraz z nazwą analizowanej cechy, słowo rozkład staje się synonimem struktury czy podziału.