The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)
42
|
|
420
Przez zachorowalność1 rozumie się oddziaływanie choroby2 na ludność. Opracowywanie statystyki chorób3 jest trudne ze względu na brak wyraźnej granicy między chorobą a dobrym zdrowiem przy ustalaniu przypadków chorób4. Ogólna nazwa statystyki zdrowotności5 ma znaczenie szersze niż statystyka zachorowalności i obejmuje wszystkie dane statystyczne dotyczące zdrowia ludności. Zalicza się do niej zazwyczaj także statystykę zgonów według przyczyn6. Wiele chorób może być przyczynami zgonów7, wobec czego demografowie często stosują klasyfikacje (221--5) kombinowane, pozwalające na klasyfikowanie zarówno chorób, jak też przyczyn zgonów.
421
Klasyfikacja zgonów według przyczyn (por. 420--7) komplikuje się przez to, że obok pojedynczych przyczyn zgonów1 istnieją wielorakie przyczyny zgonów2 lub łączne przyczyny zgonów2. W ostatnim przypadku można odróżniać: ostateczną przyczynę zgonu3 lub bezpośrednią przyczynę zgonu3 i poprzedzające przyczyny zgonu4; główną przyczyną zgonu5 lub pierwotną przyczynę zgonu5 i towarzyszące przyczyny zgonu6 albo uboczne przyczyny zgonu6. Współczynnik zgonów według przyczyn7 oblicza się zazwyczaj na 100 000 (rozumie się na 100 000 mieszkańców). Rozważa się także proporcje zgonów z poszczególnych przyczyn8 wśród zgonów z wszelkich przyczyn.
422
Zgon lub inwalidztwo (425--6) może być następstwem bądź choroby (420--2), bądź odniesionych obrażeń1, lub ran1, bądź zatrucia2 lub otrucia2. Obrażenia i zatrucia mogą być wywołane bądź przez wypadki3, bądź przez użycie siły4. Wśród ostatnich rozróżnia się samobójstwa5 i usiłowania samobójstwa5 z jednej strony i zabójstwa6, zranienia6 i otrucia6 z drugiej. Klasyfikuje się zazwyczaj oddzielnie zgony wywołane wypadkami wojennymi7 i okaleczenia wywołane wypadkami wojennymi7.
- 3. Lepsze jest wyrażenie zgon z przypadku niż zgon przypadkowy; ostatni termin może być używany jako przeciwieństwo zgonu naturalnego, dla oznaczenia zgonów wywołanych wszelkimi przyczynami poza chorobą i starością (424--5).
- 4. Zauważmy, że wyrażenie śmierć gwałtowna może dotyczyć również zgonów z wypadku.
- 5. Zabójstwo nieumyślne lub zabójstwo przez nieostrożność uważa się zazwyczaj za wypadek (422--3).
423
Niektóre choroby zakaźne1 są przedmiotem szczególnej uwagi, mogą bowiem szybko się rozprzestrzeniać; nazywa się je chorobami epidemicznymi2; stanowią one przedmiot specjalnej statystyki epidemiologicznej3. Prowadzenie tej statystyki jest w wielu krajach ułatwione przez to, że większość tych chorób jest objętych obowiązkiem meldowania4. Z punktu widzenia rozwoju choroby rozróżnia się czasem choroby chroniczne5 postępujące powoli i choroby ostre6 rozwijające się szybko.
424
Wśród przyczyn zgonów (420--7), mających szczególne znaczenie dla demografów, wymienimy wady wrodzone1, choroby noworodków2 i kategorię chorób i skaleczeń związanych z ciążą i okresem połogowym3. Ostatnia grupa chorób i skaleczeń tkwi u podstaw tego, co można by nazwać umieralnością związaną z macierzyństwem4; można ją badać obliczając stosunek odpowiedniej liczby zgonów bądź do liczby ludności, jak przy obliczaniu współczynników zgnów według przyczyn (421--7), bądź do liczby poczęć (a w braku takich danych do liczby urodzeń), analogicznie jak przy obliczeniu współczynnika śmiertelności (425--7). Proporcja zgonów wywołanych starczością5, przyczynami niedokładnie podanymi, jest wskaźnikiem jakości klasyfikacji zgonów według przyczyn.
- 2. Zgony poniżej jednego roku życia dzieli się czasem (411--2) na dwie grupy, zależnie od tego czy przyczyna zgonu ma charakter endogeniczny czy egzogeniczny. W zasadzie zalicza się do pierwszej grupy zgony wywołane słabą konstytucją noworodka i warunkami porodu; do drugiej grupy zalicza się zgony, których przyczyną są kontakty dziecka z otoczeniem, w szczególności zgony wywołane chorobami zakaźnymi i wypadkami.
- 3. Wyrażenie umieralność połogowa oznacza umieralność w okresie połogowym, tzn. w okresie karmienia, który następuje po porodzie.
- 5. Starczość — osłabienie wywołane podeszłym wiekiem.
425
Najważniejsze miary zachorowalności1 (por. 420--1) dotyczą bądź częstości chorób, bądź ich trwania, bądź ich ciężkości. Wskaźniki te można obliczać dla poszczególnych chorób albo łącznie dla wszystkich chorób. Przez analogię do współczynnika zgonów (401--2) oblicza się współczynnik zachorowalności2, równy stosunkowi nowych przypadków choroby (420--4) zaobserwowanych wśród danej grupy osób w ciągu danego okresu do średniej liczebności tej grupy. Innym wskaźnikiem częstości chorób jest proporcja chorych3 w danej chwili wśród badanej grupy osób. Średni czas trwania choroby4 i średnia liczba dni choroby5 na jedną osobę danej grupy w danym okresie są miarami niezdolności6 wywołanej chorobą. Stopa śmiertelności7, równa stosunkowi przypadków śmiertelnych wśród chorych do stwierdzonych przypadków zachorowań, może służyć za miarę ciężkości choroby.
- 4. Zazwyczaj w rachunkach uwzględnia się tylko choroby trwające dłużej od pewnego okresu minimalnego, wprowadzonego do systemu ubezpieczeń po to, aby uniknąć wypłaty zasiłków chorobowych w przypadku niezdolności (425--6) bardzo krótkotrwałej.
- 6. Słowa niezdolność rzadko używa się oddzielnie. Najczęściej używa się go w określeniu: niezdolność do pracy. Nie zdolność trwająca dłużej niż przez pewien ustalony okres, nazywa się inwalidztwem.
* * *
|