The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)
30: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
m (→306) |
||
(Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
+ | <!--'''30'''--> | ||
− | + | {{Modified_edition_II_pl}} | |
− | {{ | ||
− | |||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
+ | |||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | = Rozmieszczenie i struktura ludności = | ||
+ | == 30 == | ||
=== 301 === | === 301 === | ||
− | + | Statystyka ludnościowa uwzględnia zwykle {{TextTerm|geograficzne rozmieszczenie ludności|1|301|OtherIndexEntry=populacja, geograficzne rozmieszczenie}} lub {{TextTerm|przestrzenne rozmieszczenie ludności|1|301|2|OtherIndexEntry=populacja, przestrzenne rozmieszczenie}}, a także jej {{NonRefTerm|strukturę}} ({{RefNumber|14|4|4}}). Każda populacja zamieszkuje pewien określony {{TextTerm|obszar|2|301}} lub {{TextTerm|terytorium|2|301|2}} ({{RefNumber|30|5|6}}), a analiza {{TextTerm|geograficznego rozmieszczenia ludności|3|301|IndexEntry=geograficzne rozmieszczenie ludności |OtherIndexEntry=rozmieszczenie ludności, geograficzny}} lub {{TextTerm|przestrzennego rozmieszczenia ludności|3|301|2|IndexEntry=przestrzenne rozmieszczenie ludności |OtherIndexEntry=rozmieszczenie ludności, przestrzenny}} pokazuje sposób rozmieszczenia jednostek na tym obszarze. | |
+ | {{Note|2| {{NoteTerm|Terytorium}}, rz. - {{NoteTerm|terytorialny}}, przym.}} | ||
+ | |||
=== 302 === | === 302 === | ||
− | + | W ramach terytorium ({{RefNumber|30|1|2}}) zamieszkiwanego przez populację można zwykle wyróżnić {{TextTerm|podobszary|1|302|IndexEntry=podobszar}}. Dla celów administracyjnych wyróżnia się {{TextTerm|obszary administracyjne|2|302|IndexEntry=obszar administracyjny|OtherIndexEntry=obszar,administracyjny}} albo {{TextTerm| jednostki administracyjne|2|302|2|IndexEntry=jednostka administracyjna |OtherIndexEntry=jednostka, administracyjna}} lub {{TextTerm| jednostki podziału administracyjnego |2|302|3|IndexEntry= jednostka podziału administracyjnego |OtherIndexEntry=jednostka, podział administracyjny}}. Geografowie dokonują natomiast wyodrębnienia {{TextTerm|regionów|3|302|IndexEntry=region}} i {{TextTerm|stref|4|302|IndexEntry=strefa}}, które mogą, ale nie muszą pokrywać się z jednostkami podziału administracyjnego. Pojęcie regionu lub strefy bywa używane w odniesieniu do obszarów różnej wielkości, stąd pojęcie strefy polarnej, strefy klimatycznej lub obszaru miejskiego. Geografowie wyróżniają też {{TextTerm|region naturalny|5|302|OtherIndexEntry=region, naturalny}}, {{TextTerm|region gospodarczy|6|302|OtherIndexEntry=region, gospodarczy}}, a także {{TextTerm|obszar naturalny|7|302|OtherIndexEntry=obszar, naturalny}} definiowany w kontekście ekologii ludzkiej ({{RefNumber|10|4|5}}), jako terytorium zamieszkiwane przez ludność o odrębnych cechach. | |
+ | |||
=== 303 === | === 303 === | ||
− | + | Jednostki podziału administracyjnego są różne w różnych państwach, a granice tych jednostek w ramach jednego państwa podlegają zmienności w czasie. Podstawowymi jednostkami podziału są {{TextTerm|województwa|1|303|IndexEntry=województwo}}, w ramach których wyodrębnia się {{TextTerm|powiaty|2|303|IndexEntry=powiat}}, a te z kolei podlegają podziałowi na najmniejsze jednostki administracyjne – {{TextTerm|gminy|3|303|IndexEntry=gmina}}. Gminy mogą być gminami miejskimi, miejsko-wiejskimi lub wiejskimi. | |
+ | |||
=== 304 === | === 304 === | ||
− | Ludność może być {{TextTerm|osiadła|1|304|IndexEntry=ludność osiadła | + | Ludność może być {{TextTerm|osiadła|1|304|IndexEntry=ludność osiadła}}, o stałym miejscu zamieszkania albo {{TextTerm|koczownicza|2|304|IndexEntry=ludność koczownicza}}, tzn. nieustannie wędrująca w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, a pozostałą wędruje, nazywa się {{TextTerm|na pół koczowniczą|3|304|IndexEntry=ludność na pół koczownicza}}. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia {{TextTerm|rezerwatów|4|304|IndexEntry=rezerwat (dla ludności rdzennej)}} dla wymierającej ludności rdzennej. |
+ | {{Note|2| {{NoteTerm|Koczowniczy}}, przym.- {{NoteTerm|koczownik}}, rz.}} | ||
+ | |||
=== 305 === | === 305 === | ||
− | + | Termin {{TextTerm|kraj|1|305}} oznacza zazwyczaj terytorium ({{RefNumber|30|1|2}}) zajmowane przez określony {{TextTerm|naród|2|305}} ({{RefNumber|33|3|3}}). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. {{TextTerm|Państwo|3|305}} jest jednostką polityczną. Niektóre {{TextTerm|federacje|4|305}} albo {{TextTerm|państwa federalne|4|305|2|IndexEntry=państwo federalne}} dzielą się na mniejsze jednostki: {{TextTerm|stany|5|305|IndexEntry=stan (państwa federalnego)}}, których suwerenność jest ograniczona (np. w Stanach Zjednoczonych lub Australii). Pojęcie {{TextTerm|terytorium|6|305}} ({{RefNumber|30|1|2}}) stosuje się przede wszystkim w kontekście regionu geograficznego, choć termin ten może również oznaczać obszar stosunkowo niedawno skolonizowany albo zasiedlony. Czasami rozróżnia się {{TextTerm|terytoria autonomiczne|7|305|IndexEntry=terytorium autonomiczne}} i {{TextTerm|terytoria nieautonomiczne|8|305|IndexEntry=terytorium nieautonomiczne}}. | |
+ | {{Note|2| {{NoteTerm|Naród}}, rz. - {{NoteTerm|narodowy}}, przym.}} | ||
+ | |||
=== 306 === | === 306 === | ||
− | {{TextTerm| | + | Pojęcie {{TextTerm|aglomeracja|1|306}} może być stosowane do określenia różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Pojęcie {{TextTerm|miejscowość|1|306|2}} bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. {{TextTerm|Osada|2|306}} jest aglomeracją wiejską utworzoną przez małą grupę domów. {{TextTerm|Wieś|3|306}} jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. {{TextTerm|Miastem|4|306|IndexEntry=miasto}} nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić {{TextTerm|aglomeracje wiejskie|3|306|2|IndexEntry=aglomeracja wiejska|OtherIndexEntry=aglomeracja, wiejski}} i {{TextTerm|aglomeracje miejskie|4|306|2|IndexEntry=aglomeracja miejskie|OtherIndexEntry=aglomeracja, miejski}}. Miasto, będące siedzibą rządu, nazywa się {{TextTerm|stolicą|5|306|IndexEntry=stolica}}. Najważniejsza (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) aglomeracja jednostki podziału administracyjnego nazywa się {{TextTerm|miastem wojewódzkim|6|306|IndexEntry=miasto wojewódzkie|OtherIndexEntry=miasto, wojewódzki}} lub {{TextTerm|miastem powiatowym|6|306|2|IndexEntry=miasto powiatowe|OtherIndexEntry=miasto, powiatowy}}. Podział wielkich miast na {{TextTerm|podobszary|7|306}} jest czasami usankcjonowany administracyjnie poprzez wyróżnienie {{TextTerm|dzielnic|7|306|2|IndexEntry=dzielnica}}. |
+ | {{Note|1| Pojęcie {{NoteTerm|aglomeracja}} jest również używane w innym znaczeniu (porównaj {{RefNumber|30|7|1}}). }} | ||
+ | {{Note|4| Bardzo duże miasto okreslane jest często mianem {{NoteTerm|metropolia}}, rz. -{{NoteTerm|metropolitarny}}, przym. {{NoteTerm|miasto}}, rz. - {{NoteTerm|miejski}}, przym.}} | ||
=== 307 === | === 307 === | ||
− | Aglomeracje miejskie | + | Aglomeracje miejskie rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania {{TextTerm|aglomeracji|1|307|IndexEntry=aglomeracja}}, zawierającej {{TextTerm|centralny ośrodek miejski|2|307|OtherIndexEntry=centralny ośwrodek, miejski}} i {{TextTerm|przedmieścia|3|307}}, o wyspecjalizowanych funkcjach. {{TextTerm|Konurbacja|4|307}} jest zespołem miejskim powstałym przez połączenie kilku aglomeracji, które zachowały swoją niezależność. Często jednak pojęcia konurbacja używa się zamiennie z pojęciem aglomeracji. Powiązane funkcjonalnie i komunikacyjnie obszary dwóch lub więcej aglomeracji tworzą wieloprzestrzenny układy osadniczy określany, jako {{TextTerm|megalopolis|5|307}}. |
+ | {{Note|2| Innym pojęciem używanym w tym znaczeniu jest {{NoteTerm|ośrodek miejski}}.}} | ||
+ | {{Note|3| Często jako synonimu słowa przedmieścia używa się {{NoteTerm|strefy podmiejskie}} i {{NoteTerm|attynencje}}.<br />{{NoteTerm|przedmieścia}}, rz. - {{NoteTerm|przedmiejski, przym.}}}} | ||
==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== |
Aktualna wersja na dzień 11:01, 11 paź 2010
|
|
Rozmieszczenie i struktura ludności
30
301
Statystyka ludnościowa uwzględnia zwykle geograficzne rozmieszczenie ludności1 lub przestrzenne rozmieszczenie ludności1, a także jej strukturę (144-4). Każda populacja zamieszkuje pewien określony obszar2 lub terytorium2 (305-6), a analiza geograficznego rozmieszczenia ludności3 lub przestrzennego rozmieszczenia ludności3 pokazuje sposób rozmieszczenia jednostek na tym obszarze.
- 2. Terytorium, rz. - terytorialny, przym.
302
W ramach terytorium (301-2) zamieszkiwanego przez populację można zwykle wyróżnić podobszary1. Dla celów administracyjnych wyróżnia się obszary administracyjne2 albo jednostki administracyjne2 lub jednostki podziału administracyjnego 2. Geografowie dokonują natomiast wyodrębnienia regionów3 i stref4, które mogą, ale nie muszą pokrywać się z jednostkami podziału administracyjnego. Pojęcie regionu lub strefy bywa używane w odniesieniu do obszarów różnej wielkości, stąd pojęcie strefy polarnej, strefy klimatycznej lub obszaru miejskiego. Geografowie wyróżniają też region naturalny5, region gospodarczy6, a także obszar naturalny7 definiowany w kontekście ekologii ludzkiej (104-5), jako terytorium zamieszkiwane przez ludność o odrębnych cechach.
303
Jednostki podziału administracyjnego są różne w różnych państwach, a granice tych jednostek w ramach jednego państwa podlegają zmienności w czasie. Podstawowymi jednostkami podziału są województwa1, w ramach których wyodrębnia się powiaty2, a te z kolei podlegają podziałowi na najmniejsze jednostki administracyjne – gminy3. Gminy mogą być gminami miejskimi, miejsko-wiejskimi lub wiejskimi.
304
Ludność może być osiadła1, o stałym miejscu zamieszkania albo koczownicza2, tzn. nieustannie wędrująca w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, a pozostałą wędruje, nazywa się na pół koczowniczą3. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia rezerwatów4 dla wymierającej ludności rdzennej.
- 2. Koczowniczy, przym.- koczownik, rz.
305
Termin kraj1 oznacza zazwyczaj terytorium (301-2) zajmowane przez określony naród2 (333-3). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. Państwo3 jest jednostką polityczną. Niektóre federacje4 albo państwa federalne4 dzielą się na mniejsze jednostki: stany5, których suwerenność jest ograniczona (np. w Stanach Zjednoczonych lub Australii). Pojęcie terytorium6 (301-2) stosuje się przede wszystkim w kontekście regionu geograficznego, choć termin ten może również oznaczać obszar stosunkowo niedawno skolonizowany albo zasiedlony. Czasami rozróżnia się terytoria autonomiczne7 i terytoria nieautonomiczne8.
- 2. Naród, rz. - narodowy, przym.
306
Pojęcie aglomeracja1 może być stosowane do określenia różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Pojęcie miejscowość1 bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. Osada2 jest aglomeracją wiejską utworzoną przez małą grupę domów. Wieś3 jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. Miastem4 nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić aglomeracje wiejskie3 i aglomeracje miejskie4. Miasto, będące siedzibą rządu, nazywa się stolicą5. Najważniejsza (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) aglomeracja jednostki podziału administracyjnego nazywa się miastem wojewódzkim6 lub miastem powiatowym6. Podział wielkich miast na podobszary7 jest czasami usankcjonowany administracyjnie poprzez wyróżnienie dzielnic7.
- 1. Pojęcie aglomeracja jest również używane w innym znaczeniu (porównaj 307-1).
- 4. Bardzo duże miasto okreslane jest często mianem metropolia, rz. -metropolitarny, przym. miasto, rz. - miejski, przym.
307
Aglomeracje miejskie rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania aglomeracji1, zawierającej centralny ośrodek miejski2 i przedmieścia3, o wyspecjalizowanych funkcjach. Konurbacja4 jest zespołem miejskim powstałym przez połączenie kilku aglomeracji, które zachowały swoją niezależność. Często jednak pojęcia konurbacja używa się zamiennie z pojęciem aglomeracji. Powiązane funkcjonalnie i komunikacyjnie obszary dwóch lub więcej aglomeracji tworzą wieloprzestrzenny układy osadniczy określany, jako megalopolis5.
- 2. Innym pojęciem używanym w tym znaczeniu jest ośrodek miejski.
- 3. Często jako synonimu słowa przedmieścia używa się strefy podmiejskie i attynencje.
przedmieścia, rz. - przedmiejski, przym.
* * *
|