Aktualna wersja na dzień 10:49, 11 paź 2010

Migracje

80

801

Badanie mobilności przestrzennej¹lub mobilności geograficznej¹ zajmuje się analizą ilościowych aspektów przemieszczania się² jednostek. Istotnym wyróżnikiem migracji³ jest to, że oznacza ona zmianę miejsca zamieszkania (310-6*) wraz ze zmianą jednostki administracyjnej miejsca pobytu. Jednostka administracyjna, którą migrant opuszcza nazywana jestmiejscem pochodzenia⁴; jednostka do której migrant się udaje zwana jest zaś miejscem docelowym⁵ lub miejscem przeznaczenia⁵. Pojęcia migracji nie używa się zwykle w odniesieniu do osób bez stałego miejsca zamieszkania, na przykład do plemion, które wyłącza się ze statystyk migracyjnych. W praktyce trudno odróżnić migrację oznaczającą zmianę stałego miejsca zamieszkania od przemieszczeń czasowych⁶ inaczej niż na podstawie kryterium czasu trwania nieobecności⁷ w miejscu stałego pobytu lub czasu trwania pobytu⁸ w miejscu przeznaczenia. Co do zasady analiza mobilności przestrzennej nie obejmuje krótkotrwałych podróży, które nie pociągają za sobą zmiany miejsca zamieszkania, chociaż takie przemieszczenia zasługiwałyby na analizę z uwagi na skutki ekonomiczne i społeczne jakie wywierają. Dojeżdżanie⁹ oznacza codzienne lub cotygodniowe pokonywanie trasy z miejsca zamieszkania do miejsca pracy lub nauki; wyjazdy sezonowe¹⁰ charakteryzują się powtarzalnością z roku na rok. Tranzyty¹¹ oznaczają przejechanie przez dane terytorium jedynie w celu dostania się do miejsca przeznaczenia i stąd nie są odnotowywane w statystykach migracyjnych. Ruch turystyczny¹² również nie jest uwzględniany.

• 1. Mobilność przestrzenna powinna być rozróżniana od mobilności społecznej (920-4) oraz mobilności zawodowej (921-3).
• 3. Migracja, rz. - migrować, cz. - migrant, rz.: osoba, która przynajmniej raz migrowała - migracyjny, przym.: związany z migracją. Niektórzy badacze rozważają wszelką mobilność związaną z zamieszkaniem (803-6) jako migrację. Jednak dla większości ruchy migracyjne wymagają przekraczania granicy.
• 5. Pojęcia kraj docelowy i kraj przyjmujący pojawiają się w kontekście migracji międzynarodowych.
• 9. Dojeżdżać, cz. - dojeżdżający, rz.: osoba dojeżdżająca regularnie do pracy lub szkoły. Pojęcie dojazdu do pracy używane jest również w celu pokazania powodu przemieszczania się.
• 10. Ruchy sezonowe to określenie znacznie odpowiedniejsze niż migracja sezonowa, gdyż ruchy takie rzadko oznaczają zmianę miejsca zamieszkania.

802

Gdy migracje obserwowane są w czasie warto zastosować ujęcie na podstawie miejsca zamieszkania w określonym momencie czasu¹ lub poprzedniego miejsca zamieszkania² w zestawieniu z obecnym miejscem zamieszkania³. Jednostka, która zmieniła miejsce zamieszkania jest migrantem⁴. Migranci mogą być emigrantami⁵ w odniesieniu do ich miejsca pochodzenia lub imigrantami⁶ w odniesieniu do ich aktualnego miejsca pobytu. Kiedy w badaniu lub spisie zadaje się pytanie dotyczące poprzedniego miejsca zamieszkania² uzyskuje się informacje o ostatniej migracji⁷ lub ostatniej zmianie miejsca zamieszkania⁷, niezależnie od daty kiedy ona nastąpiła. Migrantem jest osoba, która chociaż raz zmieniła swoje miejsce zamieszkania. Migrantem całego życia¹¹ jest osoba, której miejscem urodzenia¹⁰ jest w innej jednostce administracyjnej niż jej aktualne miejsce pobytu.

• 4. Dokładnie przy tej koncepcji migrant musi być urodzony przed rozpoczęciem zdefiniowanego okresu migracji oraz musi przeżyć do końca tego okresu. Taka definicja jest czasem rozszerzana o dzieci urodzone w trakcie okresu, które zostały przemieszczone do miejsca zamieszkania matek z początku określonego okresu migracji. Liczba odnotowanych migrantów nie jest koniecznie równa liczbie ruchów migracyjnych występujących w trakcie zadanego okresu dla tych osób, gdyż możliwe jest kilkukrotne przemieszczenie w tym okresie, a nawet powrót do początkowego miejsca pobytu przed kolejnym spisem lub badaniem.
• 10. Miejsce urodzenia definiuje się zazwyczaj jako miejsce stałego zamieszkania matki w momencie porodu, nawet jeśli ze względu na zwyczaj lub ze względów medycznych sam poród nastąpił w innym miejscu.

803

Populacja suwerennego państwa (305-3) może podlegać migracjom wewnętrznym¹, kiedy to miejsce wyjazdu (801-4) i miesjce docelowe (801-5) znajdują się na obszarze tego samego państwa oraz migracjom zagranicznym², które odbywają się z przekroczeniem granic państwa. Także pojęcie migracje zewnętrzne³ używane jest niekiedy w tym drugim kontekście. Migracje zewnętrzne to imigracja⁴ lub emigracja⁵ w zależności czy przemieszczenie rozpatrujemy z pozycji kraju opuszczanego czy docelowego. W przypadku krajów podzielonych na podobszary możemy mieć do czynienia z ruchami lokalnymi⁶, które pokazują mobilność obywateli⁶ w obrębie jednostki administracyjnej, podczas gdy przemieszczanie się pomiędzy jednostkami nazywamy migracjami wewnętrznymi⁷. Strumień migracyjny⁹ to grupa osób przemieszczająca się łącznie z określonego miejsca do tego samego miejsca docelowego. Najszerszy strumień między dwoma podobszarami nazywany jest strumieniem dominującym¹⁰.

• 1. Definicje migracji w tym paragrafie mogą być podane także w formie rozszerzonej. Rozróżnienie między wewnętrzną a zagraniczną migracją nie zawsze jest precyzyjne, w zależności od stopnia autonomiczności terytoriów danego kraju.
• 2. Zwykłe przekraczanie granic państwowych otrzymało nazwę ruchu granicznego i nie powinno być mylone z migracją zagraniczną.
• 4. Immigracja, rz. - imigrant, cz.
• 5. Emigracja, rz. - emigrować, cz. - emigrant, rz.

804

Kiedy jednostka migruje kilka razy w ciągu okresu badawczego jej migracje można rozważać w kontekście kolejności migracji¹. Czas trwania pobytu² odnosi się zarówno do okresu pomiędzy przybyciem do danego miejsca a opuszczeniem tego miejsca, jak i do czasu jaki upłynął od ostatniego przemieszczenia się. Migracje powrotne³ oznaczają przemieszczenie z powrotem do miejsca, z którego wyruszono lub do poprzedniego miejsca zamieszkania. Migracje powtarzające sie⁴ oznaczają tendencję do migrowania kilka razy w relatywnie krótkim czasie. Migracje ze wsi do miast⁵ przyjmują czasami formę migracji seryjnych⁶ lub migracji kilkuetapowych⁶, jako że migranci w drodze do dużego miasta osiedlają się czasowo w coraz to większych miejscowościach stanowiących jedynie etap ich przeprowadzki.

• 3. Jednostki wracające do miejsca, które wcześniej opuściły nazywają się migrantami powrotnymi.
• 4. W przypadku gdy migracja powtarzająca się oznacza przemieszczanie się do nowych destynacji, mówimy o migracji wtórnej i migrantach wtórnych w odróżnieniu od migracji pierwotnych.

805

Udział migracji (801-3) we wzroście populacji (701-1) ujmowany jest w postaci salda migracji² tj. różnicy pomiędzy liczbą przyjazdów³ a liczbą wyjazdów⁴. Saldo migracji może być dodatnie lub ujemne; ujemne saldo migracji⁵ pojawia się, gdy liczba wyjazdów przewyższa liczbę przyjazdów, a dodatnie saldo migracji⁶ w sytuacji odwrotnej. Liczba przyjazdów i wyjazdów z/do danego państwa obrazuje wielkość migracji⁷. Podobne pojęcie odniesione do podobszarów w danym kraju nazywa się obrotem⁸ migracji. Strumień netto⁹ migracji między dwoma obszarami zdefiniowany jest jako różnica między strumieniem (803-9) a obrotem migracji (803-11), a z kolei strumień brutto¹⁰ jest sumą tych dwóch wartości.

• 2. Można również mówić o bilansie migracji. Nie powinno się używać pojęć takie jak "migranci netto", zalecane jest stosowanie liczba migrantów netto.

806

Migracja spontaniczna¹ lub migracja dobrowolna¹ jest wynikiem wyboru jednostki. W przypadku, gdy migracja nie odbywa się w grupie, mówi się o migracjach indywidualnych². W przypadku przemieszczania się całych rodzin mamy do czynienia z migracjami rodzinnymi³. Migracje wtórne⁴ to migracje wymuszone przez migracje innych osób, na przykład gdy dzieci migrują ze swoimi rodzicami. Przemieszczanie się pracowników w związku z potrzebami pracodawcy lub możliwościami zawodowymi nazywamy migracją zawodową⁵. Przemieszczenia związane z zawarciem związku małżeńskiego lub przejściem na emeryturę nazywa się migracją małżeńską⁶ lub migracją na emeryturze⁷.

• 4. Chociaż terminy te używane są czasem w inny znaczeniu (patrz 804-4*) migrant pierwotny to osoba, która migruje wskutek swojej decyzji, podczas gdy migrant wtórny przemieszcza się wskutek decyzji innych osób (dzieci z rodzicami). Migracja łańcuchowa lub migracja powiązana wiąże się z przemieszczaniem się na obszary, gdzie migrant ma swoich krewnych (114-3*) lub przyjaciół, którzy mogą stanowić dla niego źródło informacji oraz oparcia.

807

Kiedy grupa osób lub rodzin decyduje się migrować wspólnie mamy do czynienia z migracją grupową¹. Migracje masowe² oznaczają migracje bardzo dużej grupy osób, a pojęcie eksodus³ używane jest w przypadku ogromnego nasilenia migracji masowej wskutek katastrofy lub stanu wyższej konieczności.

808

Migracje dobrowolne (806-1) są przeciwieństwem migracji wymuszonych¹, kiedy to migracje wymuszone są decyzją władz lokalnych. Repatriacja² oznacza przymusowy powrót do kraju pochodzenia. Innym przykładem migracji wymuszonych jest eksmisja³ jednostek lub grup osób. Pojęcie ewakuacja⁴ jest zarezerwowane do opisania przemieszczania się całej populacji w celu uniknięcia katastrofy np. trzęsienia ziemi czy powodzi lub jako skutek działań wojennych. Uchodźca⁵ zwykle migruje z własnej woli, chociaż możliwe jest, ze skłania go ku temu obawa o swoje bezpieczeństwo. Osoba przesiedlona⁶ to osoba, która została zmuszona do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania w związku z akcją przesiedleńczą⁷ lub transferem ludności⁷.

• 2. Repatriacja, rz. - repatriować, cz..
• 3. Eksmisja, rz. - eksmitować, cz.; deportacja, rz. - deportować, cz. - deportowany, rz.}}
• 4. Ewakuacja, rz. ewakuować, cz.

809

Proces dostosowywania się migrantów do nowych warunków może przebiegać na różnych płaszczyznach: naturalizacja (331-1), czyli uzyskanie obywatelstwa; absorbcja¹ czyli rozpoczęcie aktywności ekonomicznej; asymilacja³, czyli integracja w strukturach społecznych oraz akulturacja² czyli przyjęcie obyczajów i systemu wartości nowego otoczenia.

* * *