Aktualna wersja na dzień 11:06, 11 paź 2010

Urodzenia

60

601

Demograficzne badanie płodności¹oznacza badanie zjawisk związanych z posiadaniem dzieci², czyli reprodukcją². Zamiennie używa się dwóch terminów: dzietność¹ i płodność, które odnoszą się do częstości urodzeń³, a dokładniej urodzeń żywych⁴w populacji lub subpopulacji. Przez urodzenie rozumie się wydanie na świat dziecka, stąd każdemu porodowi wielorakiemu odpowiada kilka urodzeń. Na podstawie kryterium żywotności, takich jak oddychanie, ruchy, bicie serca dziecka rozróżnia się urodzenia żywe⁵, czyli urodzenia dzieci żywych, od urodzeń martwych i poronień (patrz 411-5). Mówiąc o płodności efektywnej⁶ uwzględnia się tylko urodzenia żywe, podczas gdy przez rodność całkowitą lub płodność całkowitą rozumie się ogół urodzeń, łącznie z urodzeniami martwymi.

• 1. Pojęcia płodności w demografii dotyczy również § 623.
• 2. Reprodukcja, rz. - reprodukować, cz. - reprodukcyjny, przym.
• 3. Termin urodzenie stosuje się zwykle do urodzeń żywych.
• 4. Żywo urodzony, przym.: niemowlę urodzone żywe.

602

Poczęcie¹ jest wynikiem zapłodnienia² komórki jajowej³ przez plemnik⁴ i stanowi początek ciąży⁵. W zależności od stadium zaawansowania ciąży mówimy o embrionie⁷, a następnie o płodzie⁷. Moment przekształcenia się embrionu w płód nie jest jednoznacznie określony, choć zwykle za moment ten przyjmuje się upływ trzeciego miesiąca (lub dwunastego tygodnia) ciąży. Zagnieżdżenie⁸ się zarodka w macicy⁹, co następuje kilka dni po zapłodnieniu, nazywamy implantacją.

• 1. Poczęcie, rz.- począć, cz.
• 2. Zapłodnienie, rz. - zapładniać, cz.; sztuczne zapłodnienie: zapłodnienie poprzez inseminację, tj. w sposób inny niż w wyniku stosunku płciowego (627-2).
• 3. Komórkę jajową tuż po zapłodnienu nazywamy zygotą.
• 5. Ciąża, rz. - ciężarny, przym.: oczekujący dziecka. Niekiedy za początek ciąży przyjmuje się moment zagnieżdżenia (602-8) zarodka.
• 7. Embrion, rz. - embrionalny, przym. - embriologia, rz.: nauka o rozwoju zarodka; płód, rz. - płodowy, przym. (patrz 411).
• 9. Macica, rz. - maciczny, przym.

603

Płód uważa się za zdolny do życia¹, gdy może żyć poza łonem matki, choćby nawet jego szanse przeżycia były nikłe; w przeciwnym razie płód określa się jako niezdolny do życia². Za moment, w którym płód uzyskuje szanse przeżycia poza organizmem matki przyjmuje się koniec 28 tygodnia trwania ciąży. W zależności od tego czy czas trwania ciąży³ przekracza, czy nie przekracza tej granicy, wydalenie lub wydobycie płodu nazywa się porodem⁴ lub aborcją⁵ (patrz 604). Okres około sześciu tygodni po porodzie (w ciągu którego macica zazwyczaj powraca do normalnych rozmiarów i prawdopodobieństwo zapłodnienia jest małe) nazywa się połogiem⁶.

• 2. Za minimalny wiek płodu zdolnego do przeżycia uznaje się wiek od 20 do 28 tygodni. Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła za moment zdolności do życia poza łonem matki moment ukończenia 28 tygodnia ciąży. W medycynie wiek ciąży liczy się od pierwszego dnia ostatniej miesiączki.
• 4. Proces wydalenia płodu nazywa się porodem.
• 5. Aborcja, rz. W języku potocznym pojęcie aborcja oznacza zwykle aborcję celową (604-2), która stanowi przeciwieństwo poronienia samoistnego (604-1).
• 6. Połóg, rz. - połogowy, przym. (patrz 424-4).

604

Poronieniem samoistnym¹ nazywa się poronienie nieumyślne, w przeciwieństwie do poronień sztucznych², które nazywa się aborcją ². Poronienie terapeutyczne³stosuje się, aby chronić zdrowie kobiety, a systemy prawne niektórych krajów przewidują taką możliwość. Poronienie takie stanowi legalną aborcję⁴. Przerwanie ciąży wbrew prawu jest przestępstwem⁵. Aborcja może być dokonana przez łyżeczkowanie⁶, metodą próżniową⁷, metodą kleszczową⁷, w drodze zabiegu⁸ (oznaczającego konieczność otwarcia jamy macicy) oraz metodą farmakologiczną⁹.

• 7. Bardzo wczesne aborcje określa się także jako wywoływanie miesiączki.

605

Porody można podzielić na porody w terminie¹, czyli te które następują po upływie 37 tygodnia ciąży, tj. standardowym czasie trwania ciąży (603-3*), oraz porody przedwczesne². Dzieci urodzone w terminie to dzieci donoszone³, a dzieci urodzone przedwcześnie noszą miano wcześniaków⁴. Wcześniactwem⁵ nazywa się wszelkie zjawiska związane z porodami przedwczesnymi, choć z uwagi na niejednolite metody wyznaczania wieku ciąży definiowanie porodów przedwczesnych według kryterium stadium ciąży jest utrudnione. Aby zatem uniknąć trudności związanych z ustalaniem czasu trwania ciąży, przyjmuje się czasami za wcześniaki dzieci, których waga urodzeniowa⁶ nie przekracza 2 500 gramów, a pozostałe dzieci uznaje się wtedy za donoszone. Przedwczesne urodzenie⁷ skutkuje czasami zaburzeniami rozwojowymi⁹ lub innymi ułomnościami.

606

Porodem pojedynczym¹ nazywa się poród, podczas którego na świat przychodzi tylko jedno dziecko, a porodem wieloraczym² nazywa się taki poród, podczas którego rodzi się kilkoro dzieci, które nazywa się wieloraczkami. Wśród porodów wieloraczych dominują porody bliźniacze, czyli takie, podczas których rodzi się dwoje dzieci, które nazywa się bliźniakami³. Bliźniakami jednojajowymi⁴ nazywa się bliźniaki pochodzące z podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej; bliźniaki jednojajowe są zawsze tej samej płci i są właściwie identyczne. Bliźniakami dwujajowymi⁵ nazywa się bliźniaki pochodzące z zapłodnienia dwóch różnych komórek jajowych. Bliźniaki dwujajowe mogą być różnej płci i rzadko są do siebie podobne.

• 3. Troje dzieci urodzonych przy jednym porodzie nazywamy trojaczkami, czworo -czworaczkami, a pięcioro - pięcioraczkami. Pojęcia „bliźniaki”, „trojaczki” itp. odnoszą się zwykle do ogólnej liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, ale zdarza się, że używając tych terminów uwzględniamy jedynie urodzenia żywe.

* * *