The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)
60: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
(updating translation (II in place of I edition)) |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
+ | <!--'''60'''--> | ||
− | + | {{Modified_edition_II_pl}} | |
− | {{ | ||
− | |||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
Linia 11: | Linia 10: | ||
=== 601 === | === 601 === | ||
− | {{TextTerm| | + | Demograficzne badanie {{TextTerm|płodności|1|601|IndexEntry=płodność}}oznacza badanie zjawisk związanych z {{TextTerm|posiadaniem dzieci|2|601|IndexEntry=posiadanie dzieci}}, czyli {{TextTerm|reprodukcją|2|601|2|IndexEntry=reprodukcja }}. Zamiennie używa się dwóch terminów: {{TextTerm|dzietność|1|601|2}} i płodność, które odnoszą się do częstości {{TextTerm|urodzeń|3|601|IndexEntry=urodzenie}}, a dokładniej {{TextTerm|urodzeń żywych|4|601|IndexEntry=urodzenie żywe}}w populacji lub subpopulacji. Przez urodzenie rozumie się wydanie na świat dziecka, stąd każdemu porodowi wielorakiemu odpowiada kilka urodzeń. Na podstawie kryterium żywotności, takich jak oddychanie, ruchy, bicie serca dziecka rozróżnia się {{TextTerm|urodzenia żywe|5|601|IndexEntry=urodzenie żywe}}, czyli urodzenia dzieci żywych, od {{NonRefTerm|urodzeń martwych i poronień}} (cf. {{RefNumber|41|1|5}}). Mówiąc o {{TextTerm|płodności efektywnej|6|601|IndexEntry=płodność efektywna}} uwzględnia się tylko urodzenia żywe, podczas gdy przez rodność całkowitą lub płodność całkowitą rozumie się ogół urodzeń, łącznie z urodzeniami martwymi. |
− | {{Note|1| | + | {{Note|1| Pojęcia {{NoteTerm|płodności}} w demografii dotyczy również § 623.}} |
− | {{Note| | + | {{Note|2| {{NoteTerm|Reprodukcja}}, rz. - {{NoteTerm|reprodukować}}, cz. - {{NoteTerm|reprodukcyjny}}, przym. }} |
+ | {{Note|3| Termin {{NoteTerm|urodzenie}} stosuje się zwykle do urodzeń żywych.}} | ||
+ | {{Note|4| {{NoteTerm|Żywo urodzony}}, przym.: niemowlę urodzone żywe.}} | ||
+ | |||
=== 602 === | === 602 === | ||
− | {{TextTerm|Poczęcie|1|602}} | + | {{TextTerm|Poczęcie|1|602}} jest wynikiem {{TextTerm|zapłodnienia|2|602|IndexEntry= zapłodnienie}} {{TextTerm|komórki jajowej|3|602|IndexEntry= komórka jajowa}} przez {{TextTerm|plemnik|4|602}} i stanowi początek {{TextTerm|ciąży|5|602|IndexEntry= ciąża}}. W zależności od stadium zaawansowania ciąży mówimy o {{TextTerm|embrionie|7|602|IndexEntry= embrion}}, a następnie o {{TextTerm|płodzie|7|602|2|IndexEntry= płód}}. Moment przekształcenia się embrionu w płód nie jest jednoznacznie określony, choć zwykle za moment ten przyjmuje się upływ trzeciego miesiąca (lub dwunastego tygodnia) ciąży. {{TextTerm|Zagnieżdżenie|8|602}} się zarodka w {{TextTerm|macicy|9|602|IndexEntry= macica}}, co następuje kilka dni po zapłodnieniu, nazywamy implantacją. |
+ | {{Note|1| {{NoteTerm|Poczęcie}}, rz.- {{NoteTerm|począć}}, cz.}} | ||
+ | {{Note|2| {{NoteTerm|Zapłodnienie}}, rz. - {{NoteTerm|zapładniać}}, cz.; {{NoteTerm|sztuczne zapłodnienie}}: zapłodnienie poprzez {{NoteTerm|inseminację}}, tj. w sposób inny niż w wyniku {{NonRefTerm|stosunku płciowego}} ({{RefNumber|62|7|2}}).}} | ||
+ | {{Note|3| Komórkę jajową tuż po zapłodnienu nazywamy {{NoteTerm|zygotą}}.}} | ||
+ | {{Note|5| {{NoteTerm|Ciąża}}, rz. - {{NoteTerm|ciężarny}}, przym.: oczekujący dziecka. Niekiedy za początek ciązy przyjmuje się moment {{NonRefTerm| zagnieżdżenia}} ({{RefNumber|60|2|8}}) zarodka.}} | ||
+ | {{Note|7| {{NoteTerm|Embrion}}, rz. - {{NoteTerm|embrionalny}}, przym. - {{NoteTerm|embriologia}}, rz.: nauka o rozwoju zarodka; {{NoteTerm|płód}}, rz. - {{NoteTerm|płodowy}}, przym. (cf. {{NonRefTerm|411}}).}} | ||
+ | {{Note|9| {{NoteTerm|Macica}}, rz. - {{NoteTerm|maciczny}}, przym.}} | ||
+ | |||
=== 603 === | === 603 === | ||
− | Płód | + | Płód uważa się za {{TextTerm|zdolny do życia|1|603|OtherIndexEntry=zdolny, życie}}, gdy może żyć poza łonem matki, choćby nawet jego szanse przeżycia były nikłe; w przeciwnym razie płód określa się jako {{TextTerm|niezdolny do życia|2|603|OtherIndexEntry=niezdolny, życie}}. Za moment, w którym płód uzyskuje szanse przeżycia poza organizmem matki przyjmuje się koniec 28 tygodnia trwania ciąży. W zależności od tego czy {{TextTerm|czas trwania ciąży|3|603|2|OtherIndexEntry=ciąża, czas trwania}} przekracza, czy nie przekracza tej granicy, wydalenie lub wydobycie płodu nazywa się {{TextTerm|porodem|4|603|IndexEntry=poród}} lub {{TextTerm|aborcją|5|603|IndexEntry=aborcja}} (cf. § {{NoteTerm|604)}}. Okres około sześciu tygodni po porodzie (w ciągu którego macica zazwyczaj powraca do normalnych rozmiarów i prawdopodobieństwo zapłodnienia jest małe) nazywa się {{TextTerm|połogiem|6|603|IndexEntry=połóg}}. |
− | {{Note| | + | {{Note|2| Za minimalny wiek płodu zdolnego do przeżycia uznaje się wiek od 20 do 28 tygodni. Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła za moment zdolności do życia poza łonem matki moment ukończenia 28 tygodnia ciąży. W medycynie wiek ciąży liczy się od pierwszego dnia {{NoteTerm|ostatniej miesiączki}}. |
+ | {{Note|4| Proces wydalenia płodu nazywa się {{NoteTerm|porodem}}. | ||
+ | {{Note|5| {{NoteTerm|Aborcja}}, rz. W języku potocznym pojęcie {{NonRefTerm|aborcja}} oznacza zwykle {{NonRefTerm|aborcję celową}} ({{RefNumber|60|4|2}}), która stanowi przeciwieństwo {{NonRefTerm|poronienia samoistnego}} ({{RefNumber|60|4|1}}).}} | ||
+ | {{Note|6| {{NoteTerm|Połóg}}, rz. - {{NoteTerm|połogowy}}, przym. (cf. {{RefNumber|42|4|4}}).}} | ||
+ | |||
=== 604 === | === 604 === | ||
− | {{TextTerm|Poronieniem samoistnym|1|604|IndexEntry=poronienie samoistne}} nazywa się poronienie | + | {{TextTerm|Poronieniem samoistnym|1|604|IndexEntry=poronienie samoistne}} nazywa się poronienie nieumyślne, w przeciwieństwie do {{TextTerm|poronień sztucznych|2|604|IndexEntry=poronienie sztuczne}}, które nazywa się {{TextTerm|aborcją |2|604|2|IndexEntry=aborcja}}. {{TextTerm|Poronienie terapeutyczne|3|604|OtherIndexEntry=poronienie, terapeutyczne}}stosuje się, aby chronić zdrowie kobiety, a systemy prawne niektórych krajów przewidują taką możliwość. Poronienie takie stanowi {{TextTerm|legalną aborcję|4|604|IndexEntry=legalna aborcja}}. Przerwanie ciąży wbrew prawu jest {{TextTerm|przestępstwem|5|604|IndexEntry=przestępstwo}}. Aborcja może być dokonana przez {{TextTerm|łyżeczkowanie|6|604}}, {{TextTerm|metodą próżniową|7|604|IndexEntry=metoda próżniowa}}, {{TextTerm|metodą kleszczową|7|604|2|IndexEntry=metoda kleszczowa}}, w drodze {{TextTerm|zabiegu|8|604|IndexEntry=zabieg}} (oznaczającego konieczność otwarcia jamy macicy) oraz {{TextTerm|metodą farmakologiczną|9|604|IndexEntry=metoda farmakologiczna}}. |
+ | {{Note|7| Bardzo wczesne aborcje określa się także jako {{NoteTerm|wywoływanie miesiączki}}.}} | ||
+ | |||
=== 605 === | === 605 === | ||
− | Porody | + | Porody można podzielić na {{TextTerm|porody w terminie|1|605|IndexEntry=poród w terminie}}, czyli te które następują po upływie 37 tygodnia ciąży, tj. {{NonRefTerm|standardowym czasie trwania ciąży}} ({{RefNumber|60|3|3}}*), oraz {{TextTerm|porody przedwczesne|2|605|IndexEntry=poród przedwczesny}}. Dzieci urodzone w terminie to {{TextTerm|dzieci donoszone|3|605|2|IndexEntry=dziecko donoszone}}, a dzieci urodzone przedwcześnie noszą miano {{TextTerm|wcześniaków|4|605|IndexEntry=wcześniak}}. {{TextTerm|Wcześniactwem|5|605|IndexEntry=wcześniactwo}} nazywa się wszelkie zjawiska związane z porodami przedwczesnymi, choć z uwagi na niejednolite metody wyznaczania wieku ciąży definiowanie porodów przedwczesnych według kryterium stadium ciąży jest utrudnione. Aby zatem uniknąć trudności związanych z ustalaniem czasu trwania ciąży, przyjmuje się czasami za wcześniaki dzieci, których {{TextTerm|waga urodzeniowa|6|605}} nie przekracza 2 500 gramów, a pozostałe dzieci uznaje się wtedy za donoszone. {{TextTerm|Przedwczesne urodzenie|7|605 }} skutkuje czasami {{TextTerm|zaburzeniami rozwojowymi|9|605|IndexEntry=zaburzenie rozwojowe}} lub innymi ułomnościami. |
=== 606 === | === 606 === | ||
− | {{TextTerm|Porodem pojedynczym|1|606|IndexEntry=poród pojedynczy}} nazywa się poród | + | {{TextTerm|Porodem pojedynczym|1|606|IndexEntry=poród pojedynczy}} nazywa się poród, podczas którego na świat przychodzi tylko jedno dziecko, a {{TextTerm|porodem wieloraczym|2|606|IndexEntry=poród wieloraczy}} nazywa się taki poród, podczas którego rodzi się kilkoro dzieci, które nazywa się wieloraczkami. Wśród porodów wieloraczych dominują porody bliźniacze, czyli takie, podczas których rodzi się dwoje dzieci, które nazywa się {{TextTerm|bliźniakami|3|606|IndexEntry=bliźniak}}. {{TextTerm|Bliźniakami jednojajowymi|4|606|IndexEntry=bliźniak jednojajowy}} nazywa się bliźniaki pochodzące z podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej; bliźniaki jednojajowe są zawsze tej samej płci i są właściwie identyczne. {{TextTerm|Bliźniakami dwujajowymi|5|606||IndexEntry=bliźniak dwujajowy }} nazywa się bliźniaki pochodzące z zapłodnienia dwóch różnych komórek jajowych. Bliźniaki dwujajowe mogą być różnej płci i rzadko są do siebie podobne. |
− | + | {{Note|3| Troje dzieci urodzonych przy jednym porodzie nazywamy trojaczkami, czworo -{{NoteTerm|czworaczkami}}, a pięcioro - {{NoteTerm|pięcioraczkami}}. Pojęcia „bliźniaki”, „trojaczki” itp. odnoszą się zwykle do ogólnej liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, ale zdarza się, że używając tych terminów uwzględniamy jedynie urodzenia żywe.}} | |
− | {{Note|3| | + | |
+ | |||
==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== |
Wersja z 20:49, 19 wrz 2010
|
|
Urodzenia
60
601
Demograficzne badanie płodności1oznacza badanie zjawisk związanych z posiadaniem dzieci2, czyli reprodukcją2. Zamiennie używa się dwóch terminów: dzietność1 i płodność, które odnoszą się do częstości urodzeń3, a dokładniej urodzeń żywych4w populacji lub subpopulacji. Przez urodzenie rozumie się wydanie na świat dziecka, stąd każdemu porodowi wielorakiemu odpowiada kilka urodzeń. Na podstawie kryterium żywotności, takich jak oddychanie, ruchy, bicie serca dziecka rozróżnia się urodzenia żywe5, czyli urodzenia dzieci żywych, od urodzeń martwych i poronień (cf. 411-5). Mówiąc o płodności efektywnej6 uwzględnia się tylko urodzenia żywe, podczas gdy przez rodność całkowitą lub płodność całkowitą rozumie się ogół urodzeń, łącznie z urodzeniami martwymi.
- 1. Pojęcia płodności w demografii dotyczy również § 623.
- 2. Reprodukcja, rz. - reprodukować, cz. - reprodukcyjny, przym.
- 3. Termin urodzenie stosuje się zwykle do urodzeń żywych.
- 4. Żywo urodzony, przym.: niemowlę urodzone żywe.
602
Poczęcie1 jest wynikiem zapłodnienia2 komórki jajowej3 przez plemnik4 i stanowi początek ciąży5. W zależności od stadium zaawansowania ciąży mówimy o embrionie7, a następnie o płodzie7. Moment przekształcenia się embrionu w płód nie jest jednoznacznie określony, choć zwykle za moment ten przyjmuje się upływ trzeciego miesiąca (lub dwunastego tygodnia) ciąży. Zagnieżdżenie8 się zarodka w macicy9, co następuje kilka dni po zapłodnieniu, nazywamy implantacją.
- 1. Poczęcie, rz.- począć, cz.
- 2. Zapłodnienie, rz. - zapładniać, cz.; sztuczne zapłodnienie: zapłodnienie poprzez inseminację, tj. w sposób inny niż w wyniku stosunku płciowego (627-2).
- 3. Komórkę jajową tuż po zapłodnienu nazywamy zygotą.
- 5. Ciąża, rz. - ciężarny, przym.: oczekujący dziecka. Niekiedy za początek ciązy przyjmuje się moment zagnieżdżenia (602-8) zarodka.
- 7. Embrion, rz. - embrionalny, przym. - embriologia, rz.: nauka o rozwoju zarodka; płód, rz. - płodowy, przym. (cf. 411).
- 9. Macica, rz. - maciczny, przym.
603
Płód uważa się za zdolny do życia1, gdy może żyć poza łonem matki, choćby nawet jego szanse przeżycia były nikłe; w przeciwnym razie płód określa się jako niezdolny do życia2. Za moment, w którym płód uzyskuje szanse przeżycia poza organizmem matki przyjmuje się koniec 28 tygodnia trwania ciąży. W zależności od tego czy czas trwania ciąży3 przekracza, czy nie przekracza tej granicy, wydalenie lub wydobycie płodu nazywa się porodem4 lub aborcją5 (cf. § 604). Okres około sześciu tygodni po porodzie (w ciągu którego macica zazwyczaj powraca do normalnych rozmiarów i prawdopodobieństwo zapłodnienia jest małe) nazywa się połogiem6. {{Note|2| Za minimalny wiek płodu zdolnego do przeżycia uznaje się wiek od 20 do 28 tygodni. Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła za moment zdolności do życia poza łonem matki moment ukończenia 28 tygodnia ciąży. W medycynie wiek ciąży liczy się od pierwszego dnia ostatniej miesiączki. {{Note|4| Proces wydalenia płodu nazywa się porodem.
- 5. Aborcja, rz. W języku potocznym pojęcie aborcja oznacza zwykle aborcję celową (604-2), która stanowi przeciwieństwo poronienia samoistnego (604-1).
- 6. Połóg, rz. - połogowy, przym. (cf. 424-4).
604
Poronieniem samoistnym1 nazywa się poronienie nieumyślne, w przeciwieństwie do poronień sztucznych2, które nazywa się aborcją 2. Poronienie terapeutyczne3stosuje się, aby chronić zdrowie kobiety, a systemy prawne niektórych krajów przewidują taką możliwość. Poronienie takie stanowi legalną aborcję4. Przerwanie ciąży wbrew prawu jest przestępstwem5. Aborcja może być dokonana przez łyżeczkowanie6, metodą próżniową7, metodą kleszczową7, w drodze zabiegu8 (oznaczającego konieczność otwarcia jamy macicy) oraz metodą farmakologiczną9.
- 7. Bardzo wczesne aborcje określa się także jako wywoływanie miesiączki.
605
Porody można podzielić na porody w terminie1, czyli te które następują po upływie 37 tygodnia ciąży, tj. standardowym czasie trwania ciąży (603-3*), oraz porody przedwczesne2. Dzieci urodzone w terminie to dzieci donoszone3, a dzieci urodzone przedwcześnie noszą miano wcześniaków4. Wcześniactwem5 nazywa się wszelkie zjawiska związane z porodami przedwczesnymi, choć z uwagi na niejednolite metody wyznaczania wieku ciąży definiowanie porodów przedwczesnych według kryterium stadium ciąży jest utrudnione. Aby zatem uniknąć trudności związanych z ustalaniem czasu trwania ciąży, przyjmuje się czasami za wcześniaki dzieci, których waga urodzeniowa6 nie przekracza 2 500 gramów, a pozostałe dzieci uznaje się wtedy za donoszone. Przedwczesne urodzenie7 skutkuje czasami zaburzeniami rozwojowymi9 lub innymi ułomnościami.
606
Porodem pojedynczym1 nazywa się poród, podczas którego na świat przychodzi tylko jedno dziecko, a porodem wieloraczym2 nazywa się taki poród, podczas którego rodzi się kilkoro dzieci, które nazywa się wieloraczkami. Wśród porodów wieloraczych dominują porody bliźniacze, czyli takie, podczas których rodzi się dwoje dzieci, które nazywa się bliźniakami3. Bliźniakami jednojajowymi4 nazywa się bliźniaki pochodzące z podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej; bliźniaki jednojajowe są zawsze tej samej płci i są właściwie identyczne. Bliźniakami dwujajowymi5 nazywa się bliźniaki pochodzące z zapłodnienia dwóch różnych komórek jajowych. Bliźniaki dwujajowe mogą być różnej płci i rzadko są do siebie podobne.
- 3. Troje dzieci urodzonych przy jednym porodzie nazywamy trojaczkami, czworo -czworaczkami, a pięcioro - pięcioraczkami. Pojęcia „bliźniaki”, „trojaczki” itp. odnoszą się zwykle do ogólnej liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, ale zdarza się, że używając tych terminów uwzględniamy jedynie urodzenia żywe.
* * *
|