Aktualna wersja na dzień 00:53, 9 paź 2010

16

160

Badaniem reprezentacyjnym¹ nazywamy zespół operacji, których celem jest uzyskanie informacji o całej populacji na podstawie obserwacji tylko jej części, którą nazywamy próbą². Populację stanowi zbiór elementów³, które są przedmiotem badania. Jednostka losowania⁴ może być elementem lub grupą elementów populacji i wykorzystywana jest do wybrania próby. W demografii elementami próby są zwykle osoby (110-2), rodziny (115-1) lub gospodarstwa domowe (110-3), a jednostkami losowania są osoby, gospodarstwa domowe, zespoły budynków, dzielnice czy inne wydzielone terytoria. Próbka zawiera pewną liczbę tych jednostek, wybranych zgodnie z planem badania reprezentacyjnego⁵ czyli schematem losowania⁵.

161

Próbę, której elementy zostały wybrane w sposób losowy nazywamy próbą losową¹. Jeśli kompletna lista jednostek losowania jest dostępna, nazywamy ją operatem losowania³. W prostym losowaniu⁴ jednostki losowania wybrane są z operatu w sposób losowy². Proporcję jednostek wylosowanych nazywa się stopą losowania⁵ lub stopą reprezentacji⁵. Losowanie systematyczne⁶ to taki schemat losowania, w którym wybiera się systematycznie⁷ z ponumerowanego operatu losowania jednostki co kolejną, określoną liczbę. Próba jest wybierana poprzez wzięcie n^-tej, (n + s)^-tej, (n + 2s)^-tej, ..., itd. jednostki, przy czym n nie jest większe niż s i jest wybrane losowo. W losowaniu grupowym⁸ czyli losowaniu klastrowym⁸ elementy populacji nie są wybierane pojedynczo, ale w grupach zwanych klastrami⁹ .

• 2. Losowy, przym. - losowość, rz. - losować, cz.

162

W losowaniu warstwowym¹ populacja podzielona jest na kilka warstw², które powinny być bardziej jednorodne (134-4) niż populacja jako całość. W każdej warstwie przeprowadza się losowanie proste (161-4). Stopa losowania (161-5) może być w każdej warstwie inna. Losowanie wielostopniowe³ to metoda wyboru próby w kilku etapach. Próba jednostek rzędu pierwszego⁴ jest pierwszą wybraną próbą, a każda z tych jednostek jest wówczas postrzegana jako populacja (101-3), z której podpróba⁵ jednostek drugiego rzędu⁶ jest wybierana, a potem ponownie analogicznie. Gdy nie istnieje dobry operat losowania, próba na podstawie obszaru oznaczonego na mapie może być wybrana: metodę tę nazywa się losowaniem terytorialnym⁷.

• 1. Warstwować, cz.: dzielić na warstwy - warstwowanie, rz.

163

W losowaniu prostym (161-1) otrzymuje się wskutek działania przypadku próbę reprezentacyjną¹, tj. próbę dającą względnie wierny obraz rozpatrywanej populacji pod względem zespołu cech badanych. W losowaniu kwotowym² natomiast wybiera się próbę z góry w taki sposób, żeby reprezentowała badaną populację pod względem niektórych cech; uzyskuje się to przydzielając każdemu ankietującemu (204-2) liczbę albo proporcję elementów posiadających określone cechy, które winny wejść do jego próby: w ramach tych kwot³ ankietujący ma swobodę wyboru elementów, składających się na jego próbę.

164

Nazwa parametr statystyczny¹ może dotyczyć jakiejkolwiek charakterystyki liczbowej populacji. Estymacją statystyczną² nazywamy postępowanie, mające na celu wyznaczenie parametrów populacji na podstawie próby losowej. Uzyskane w ten sposób oszacowania są obarczone błędem próby³, którego rząd wielkości ustala się często obliczając odchylenie standardowe oszacowania, które wtedy przybiera nazwę błędu standardowego⁴. Żeby oznaczyć stopień dokładności oszacowania, można związać z nim przedział ufności⁵, który podaje, w jakich granicach znajdzie się z danym z góry prawdopodobieństwem wartość oszacowanej wielkości. Mówimy, że między dwiema wartościami zachodzi istotna różnica ⁶, jeżeli prawdopodobieństwo tego, że różnica co najmniej taka, jaką obserwujemy, powstaje przypadkowo, jest mniejsze od pewnego poziomu istotności⁷. W ten sposób różnica będzie istotna przy 5 procentowym poziomie istotności, jeśli prawdopodobieństwo jej przypadkowego powstania będzie mniejsze niż 0.05. Ponadto, obok błędów próby mamy błędy obserwacji⁸ lub błędy odpowiedzi⁸, które także wpływają na dokładność oszacowania. Błędy te zwykle zawierają się w obciążeniu ankietera⁹, które jest systematycznym błędem wprowadzanym przez ankietera, gdy podstawowe dane są zbierane.

* * *