The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)
91: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
m (→91) |
||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | <!--'''91'''--> | ||
| − | + | {{Modified_edition_II_pl}} | |
| − | {{ | ||
| − | |||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| Linia 10: | Linia 9: | ||
=== 910 === | === 910 === | ||
| − | {{TextTerm|Eugenika|1|910}} jest dyscypliną, | + | {{TextTerm|Eugenika|1|910}} jest dyscypliną naukową skoncentrowaną wokół metod polepszenia jakości populacji, ze szczególnym uwzględnieniem roli {{TextTerm|dziedziczności|2|910|IndexEntry=dziedziczność}}, przekazywania {{TextTerm|cech dziedzicznych|3|910|IndexEntry=cecha dziedziczna}} takich jak kolor oczu, z pokolenia na pokolenie. {{TextTerm|Cechy nabyte|4|910|IndexEntry=cecha nabyta}} nie podlegają dziedziczeniu. {{TextTerm|Cechy śmiertelne|5|910|IndexEntry=cecha śmiertelna}} czy też {{TextTerm|śmiercionośne|5|910|1|IndexEntry=cecha śmiercionośna}} powodują zazwyczaj wczesną śmierć płodu. |
| + | {{Note|1| {{NoteTerm|Eugenika}}, rz. - {{NoteTerm|eugeniczny}}, przym. - {{NoteTerm|eugenik}}, rz.: specjalista w dziedzinie eugeniki}} | ||
| + | {{Note|2| {{NoteTerm|Dziedziczność}}, rz. - {{NoteTerm|dziedziczny}}, przym. }} | ||
| + | |||
=== 911 === | === 911 === | ||
| − | + | Przekazywanie cech dziedzicznych odbywa się za pośrednictwem {{TextTerm|genów|1|911|IndexEntry=gen}}, które są przekazywane z rodziców na dzieci. {{TextTerm|Genetyka|2|911}} to nauka badająca przekazywanie cech dziedzicznych. Geny są przekazywane poprzez {{TextTerm|chromosomy|3|911|IndexEntry=chromosom}} połączone w struktury zwane łańcuchami DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) i umiejscowione w jądrach komórkowych. Pozycja genu w chromosomie zwana jest jego {{TextTerm|lokacją|4|911|IndexEntry=lokacja}}, a geny znajdujące się w tych samych lokacjach odpowiadają za te same cechy choć robią to na różne sposoby odpowiadające różnym {{TextTerm|allelom|5|911|IndexEntry=allel}} genu w tej lokacji. Nowa komórka powstała z połączenia dwóch komórek płciowych zwanych {{TextTerm|gametami|6|911|IndexEntry=gameta}} w procesie {{NonRefTerm|zapłodnienia}} ({{RefNumber|60|2|1}}) nosi nazwę {{TextTerm|zygoty|7|911|IndexEntry=zygota}}. | |
| + | {{Note|1| Zespół genów jednostki nazywamy jej {{NoteTerm|kodem genetycznym}}}} | ||
| + | {{Note|2| {{NoteTerm|Genetyka}}, rz. - {{NoteTerm|genetyczny}}, przym. - {{NoteTerm|genetyk}}, rz.: specjalista w dziedzinie genetyki}} | ||
| + | |||
=== 912 === | === 912 === | ||
| − | W | + | Układ dwóch genów z tej samej lokacji nazywa się {{TextTerm|genotypem|1|912|IndexEntry=genotyp}} jednostki; genotyp jest {{TextTerm|homozygotyczny|2|912}} jeśli oba allele są takie same, a {{TextTerm|heterozygotyczny|3|912}} w przypadku gdy są one różne. {{TextTerm|Fenotyp|4|912}} to zespół obserwowanych cech organizmu zarówno tych dziedzicznych jak i ukształtowanych poprzez środowisko życia. W przypadku gdy jednostka homozygotyczna (AA) i heterozygotyczna (Aa) są nierozróżnialne, mówimy o dominacji alleli A, a allela A zwana jest allelą {{TextTerm|dominującą|5|912|IndexEntry=dominujący}} nad allelą a, która ma charakter {{TextTerm|recesywny|6|912}}. Geny podlegają nagłym i niespodziewanym przeobrażeniom zwanych {{TextTerm|mutacjami|7|912|IndexEntry=mutacja}}. {{TextTerm|Przypadkowe łączenie się w pary|8|912|2|OtherIndexEntry=łączenie się w pary, przypadkowe}} zapewnia odpowiednie rozłożenie genów w populacji. |
| + | {{Note|7| {{NoteTerm|Mutacja}}, rz. - {{NoteTerm|mutant}}, rz.}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | === 913 === | ||
| + | |||
| + | Rozróżnia się pomiędzy {{TextTerm|eugeniką pozytywną|1|913|IndexEntry=eugenika pozytywna}}, której celem jest zwiększenie udziału jednostek o pożądanych cechach i {{TextTerm|eugeniką negatywną|2|913|IndexEntry=eugenika negatywna}} skupiającą się na ograniczeniu reprodukcji osób, które mogłyby potencjalnie przekazać swym potomkom cechy uznane za niepożądane lub {{TextTerm|defekty genetyczne|3|913|IndexEntry=defekt genetyczny}}. Dużą uwagę poświęca się dyskusji na temat {{TextTerm|eugenicznej sterylizacji|4|913|IndexEntry=eugeniczna sterylizacja}} osób, które mogą stanowić źródło przekazania niekorzystnych genów swoim zstępnym, chociaż coraz częściej koncepcja ta jest krytykowana z uwagi na relatywnie niską efektywność w zakresie redukcji częstości występowania {{NonRefTerm|genów recesywnych}} ({{RefNumber|91|2|6}}). Wśród metod umożliwiających osiągnięcie opisanych rezultatów najczęściej wymienia się {{TextTerm|badania przdmałżeńskie|5|913|IndexEntry=badanie przedmałżeńskie}} zapewniające osobom planującym zawarcie związku małżeńskiego informację o prawdopodobnej jakości ich potomstwa, co pozwala na wykrycie {{TextTerm|związków dysgenicznych|6|913|IndexEntry=związek dysgeniczny}}, czyli takich z których mogą się zrodzić dzieci obciążone dysfunkcjami genetycznymi. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | === 914 === | ||
| + | |||
| + | Prawdopodobieństwo tego, że jednostka w wieku produkcyjnym będzie miała potomstwo, które osiągnie wiek produkcyjny może zależeć od {{NonRefTerm|genotypu}} ({{RefNumber|91|2|1}}) tej jednostki. Takie zróżnicowanie reprodukcji nazywamy {{TextTerm|selekcją|1|914|IndexEntry=selekcja}}. {{TextTerm|Wartość selektywna|2|914}} genotypu to potencjalna liczba dzieci tego osobnika, które dożyją wieku produkcyjnego. Pojęcie {{TextTerm|średnia wartość selektywna|3|914}} populacji oznacza średnią wyznaczoną dla selektywnych wartości genotypów jednostek tej populacji. Poprzez {{TextTerm|obciążenie genetyczne|4|914}} populacji rozumie się relatywny spadek średniej wartości selektywnej z uwagi na obecność genotypów zróżnicowanych pod względem wartości selektywnej. Przypadkowe fluktuacje częstości z jaką określony gen występuje w różnych pokoleniach w populacji nazywamy {{TextTerm|dryfem genetycznym|5|914|IndexEntry=dryf genetyczny}}. Pojęcie {{TextTerm|struktura genetyczna|6|914}} populacji odnosi się do rozkładu poszczególnych {{NonRefTerm|alleli}} w {{NonRefTerm|lokacjach}} ({{RefNumber|91|1|4}}) ({{RefNumber|91|1|5}}) wśród członków populacji. {{TextTerm|Struktura genotypowa|7|914}} ludności odnosi się do rozkładu różnych genotypów w ramach tych samych lokacji. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | === 915 === | ||
| + | |||
| + | W przypadku osób zrodzonych ze związków kazirodczych, tj. takich, których rodzice mieli wspólnego przodka, dwa geny są określane jako {{TextTerm|identyczne|1|915|IndexEntry=gen identyczny}} z pochodzenia, jeśli obydwa zostały odziedziczone od tego samego przodka i są umieszczone w tej samej lokacji. Prawdopodobieństwo, że losowo wybrana osoba z populacji posiada dwa geny identyczne z pochodzenia nazywane jest {{TextTerm|współczynnikiem inbredu|2|915|IndexEntry=współczynnik inbredu}} ludności. Z kolei {{TextTerm|współczynnik pokrewieństwa|3|915}} populacji jest prawdopodobieństwem tego, że dwie losowo wybrane osoby mają geny identyczne z pochodzenia w tej samej lokacji. | ||
==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ||
Aktualna wersja na dzień 10:54, 11 paź 2010
|
|
91
910
Eugenika1 jest dyscypliną naukową skoncentrowaną wokół metod polepszenia jakości populacji, ze szczególnym uwzględnieniem roli dziedziczności2, przekazywania cech dziedzicznych3 takich jak kolor oczu, z pokolenia na pokolenie. Cechy nabyte4 nie podlegają dziedziczeniu. Cechy śmiertelne5 czy też śmiercionośne5 powodują zazwyczaj wczesną śmierć płodu.
- 1. Eugenika, rz. - eugeniczny, przym. - eugenik, rz.: specjalista w dziedzinie eugeniki
- 2. Dziedziczność, rz. - dziedziczny, przym.
911
Przekazywanie cech dziedzicznych odbywa się za pośrednictwem genów1, które są przekazywane z rodziców na dzieci. Genetyka2 to nauka badająca przekazywanie cech dziedzicznych. Geny są przekazywane poprzez chromosomy3 połączone w struktury zwane łańcuchami DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) i umiejscowione w jądrach komórkowych. Pozycja genu w chromosomie zwana jest jego lokacją4, a geny znajdujące się w tych samych lokacjach odpowiadają za te same cechy choć robią to na różne sposoby odpowiadające różnym allelom5 genu w tej lokacji. Nowa komórka powstała z połączenia dwóch komórek płciowych zwanych gametami6 w procesie zapłodnienia (602-1) nosi nazwę zygoty7.
- 1. Zespół genów jednostki nazywamy jej kodem genetycznym
- 2. Genetyka, rz. - genetyczny, przym. - genetyk, rz.: specjalista w dziedzinie genetyki
912
Układ dwóch genów z tej samej lokacji nazywa się genotypem1 jednostki; genotyp jest homozygotyczny2 jeśli oba allele są takie same, a heterozygotyczny3 w przypadku gdy są one różne. Fenotyp4 to zespół obserwowanych cech organizmu zarówno tych dziedzicznych jak i ukształtowanych poprzez środowisko życia. W przypadku gdy jednostka homozygotyczna (AA) i heterozygotyczna (Aa) są nierozróżnialne, mówimy o dominacji alleli A, a allela A zwana jest allelą dominującą5 nad allelą a, która ma charakter recesywny6. Geny podlegają nagłym i niespodziewanym przeobrażeniom zwanych mutacjami7. Przypadkowe łączenie się w pary8 zapewnia odpowiednie rozłożenie genów w populacji.
- 7. Mutacja, rz. - mutant, rz.
913
Rozróżnia się pomiędzy eugeniką pozytywną1, której celem jest zwiększenie udziału jednostek o pożądanych cechach i eugeniką negatywną2 skupiającą się na ograniczeniu reprodukcji osób, które mogłyby potencjalnie przekazać swym potomkom cechy uznane za niepożądane lub defekty genetyczne3. Dużą uwagę poświęca się dyskusji na temat eugenicznej sterylizacji4 osób, które mogą stanowić źródło przekazania niekorzystnych genów swoim zstępnym, chociaż coraz częściej koncepcja ta jest krytykowana z uwagi na relatywnie niską efektywność w zakresie redukcji częstości występowania genów recesywnych (912-6). Wśród metod umożliwiających osiągnięcie opisanych rezultatów najczęściej wymienia się badania przdmałżeńskie5 zapewniające osobom planującym zawarcie związku małżeńskiego informację o prawdopodobnej jakości ich potomstwa, co pozwala na wykrycie związków dysgenicznych6, czyli takich z których mogą się zrodzić dzieci obciążone dysfunkcjami genetycznymi.
914
Prawdopodobieństwo tego, że jednostka w wieku produkcyjnym będzie miała potomstwo, które osiągnie wiek produkcyjny może zależeć od genotypu (912-1) tej jednostki. Takie zróżnicowanie reprodukcji nazywamy selekcją1. Wartość selektywna2 genotypu to potencjalna liczba dzieci tego osobnika, które dożyją wieku produkcyjnego. Pojęcie średnia wartość selektywna3 populacji oznacza średnią wyznaczoną dla selektywnych wartości genotypów jednostek tej populacji. Poprzez obciążenie genetyczne4 populacji rozumie się relatywny spadek średniej wartości selektywnej z uwagi na obecność genotypów zróżnicowanych pod względem wartości selektywnej. Przypadkowe fluktuacje częstości z jaką określony gen występuje w różnych pokoleniach w populacji nazywamy dryfem genetycznym5. Pojęcie struktura genetyczna6 populacji odnosi się do rozkładu poszczególnych alleli w lokacjach (911-4) (911-5) wśród członków populacji. Struktura genotypowa7 ludności odnosi się do rozkładu różnych genotypów w ramach tych samych lokacji.
915
W przypadku osób zrodzonych ze związków kazirodczych, tj. takich, których rodzice mieli wspólnego przodka, dwa geny są określane jako identyczne1 z pochodzenia, jeśli obydwa zostały odziedziczone od tego samego przodka i są umieszczone w tej samej lokacji. Prawdopodobieństwo, że losowo wybrana osoba z populacji posiada dwa geny identyczne z pochodzenia nazywane jest współczynnikiem inbredu2 ludności. Z kolei współczynnik pokrewieństwa3 populacji jest prawdopodobieństwem tego, że dwie losowo wybrane osoby mają geny identyczne z pochodzenia w tej samej lokacji.
* * *
|
