Wersja z 13:45, 16 lut 2010

Ostrzeżenie: Ta strona nie została jeszcze ostatecznie zweryfikowana. Tak długo jak niniejszy napis jest widoczny, należy traktować treści za tymczasowe, robocze. W sprawie szczegółów proszę przejść na stronę dyskusji związanej z tą stroną.

Ruch ludności i reprodukcja ludności

70

701

Przez ruch ludności (201-6) rozumie się sposób, w jaki ludność (101-3) zmienia się z biegiem czasu przez zmianę generacji (116-1), które się na nią składają, i przez migracje zewnętrzne (802-1). Zmiany ogólnej liczby ludności (101-6) stanowią przyrost ludności¹. Dogodnie jest uważać spadek liczby ludności² za przyrost ujemny³. Rozróżnia się ludność zamkniętą⁴, w której nie ma emigracji ani imigracji, i ludność otwartą⁵, w której mogą odbywać się ruchy migracyjne. Przyrost ludności otwartej, nazwany przyrostem brutto⁶ lub rzeczywistym⁶, składa się z przyrostu wywołanego migracjami zewnętrznymi (por. 803-5) i przyrostu naturalnego⁷ (por. 201-7), będącego saldem urodzeń i zgonów⁸. To saldo wyraża się zazwyczaj jako nadwyżkę urodzeń nad zgonami⁸, wziętą z odpowiednim znakiem.

702

Stosunek całkowitego przyrostu w danym okresie do średniej liczby ludności w tym okresie stanowi współczynnik przyrostu¹ w ciągu tego okresu. Współczynnik przyrostu oblicza się czasami dzieląc przyrost brutto (701-6) za dany okres przez liczbę ludności na początku okresu. Gdy bada się przyrost ludności w okresie dłuższym niż jeden rok kalendarzowy, można obliczać średni roczny współczynnik przyrostu². Przy obliczaniu średniego współczynnika zakłada się czasami, że ludność wzrasta w danym okresie według postępu geometrycznego; mówi się wtedy o ludności wykładniczej³, to znaczy takiej, której liczba jest funkcją wykładniczą czasu. Można też podzielić całkowity przyrost przez liczbę lat, a następnie podzielić otrzymany w ten sposób przyrost przeciętny przez średnią liczbę ludności w tym okresie. Stosunek przyrostu naturalnego (701-7) do średniej liczby ludności nazywa się surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego⁴; współczynnik przyrostu naturalnego równa się nadwyżce (wziętej z odpowiednim znakiem) współczynnika urodzeń (630-2) nad współczynnikiem zgonów (401-4). Współczynnik prężności demograficznej⁵, równy stosunkowi liczby urodzeń do liczby zgonów zarejestrowanych w tym samym okresie, jest obecnie używany coraz rzadziej.

703

Można wykazać, że jeżeli „ludność zamknięta” (701-4) przez dłuższy czas znajduje się pod wpływem niezmiennej umieralności według wieku i niezmiennej płodności, to jej roczne tempo przyrostu będzie stałe. Ta stała stopa przyrostu nazywa się istotną stopą przyrostu¹, a ludność, która osiągnęła taki stan, nazywa się ludnością ustabilizowaną². Proporcje osób należących do różnych grup wieku w takiej ludności są stałe, tzn. że ludność ma stałą strukturę wieku³, która nie zależy od początkowej struktury wieku⁴, ale tylko od współczynników urodzeń i zgonów według wieku. Istotna stopa przyrostu naturalnego odpowiadająca współczynnikom urodzeń i zgonów według wieku, zaobserwowanym w danej ludności, służy do obliczenia możliwego wzrostu liczby ludności, wynikającego z danego poziomu płodności i umieralności. Analogicznie można badać potencjalny wzrost⁵, odpowiadający możliwościom wzrostu liczby ludności wynikającym z samej tylko struktury wieku ludności, z pominięciem jej płodności i umieralności. Ludnością zastojową⁶ nazywa się ludność ustabilizowaną, której tempo wzrostu równa się zeru. W ludności zastojowej niezmienna jest nie tylko jej struktura wieku, ale także liczba osób w poszczególnych grupach wieku. Liczba osób w danej grupie wieku równa się całce w danych granicach wieku z odpowiedniej funkcji dożywających (431-3) pomnożonej przez pewien stały współczynnik. Ludnością logistyczną⁷ nazywa się ludność, której liczba zmienia się z biegiem czasu według funkcji logistycznej. Tempo chwilowe przyrostu takiej ludności jest malejącą funkcją liniową liczby ludności (101-6), zmierzającej asymptotycznie do pewnej ustalonej górnej granicy.

* * *