{{CurrentStatus}}

{{Unmodified edition I}}

Badanie {{TextTerm|umieralności|1|401|IndexEntry=umieralność}} dotyczy wpływu zgonów na ludność. Ogólny termin {{TextTerm|współczynnik zgonów|2|401}} obejmuje wszelkie stopy ({{RefNumber|13|3|4}}) służące do mierzenia częstości {{TextTerm|zgonów|3|401|IndexEntry=zgony}} w obrębie danej populacji ludzkiej ({{RefNumber|10|1|3}}) lub sub-populacji ({{RefNumber|10|1|5}}). W braku innych określeń należy rozumieć współczynnik zgonów jako {{TextTerm|surową stopę zgonów|4|401|IndexEntry=surowa stopa zgonów}} albo, mówiąc ściślej, {{TextTerm|surową roczną stopę zgonów|4|401|2|IndexEntry=roczna surowa stopa zgonów}}. Nazywa się w ten sposób iloraz liczby zgonów zaobserwowanych w ciągu roku w danej populacji przez {{TextTerm|średnią liczebność|5|401|IndexEntry=średnia liczebność (populacji)}} tej populacji w ciągu okresu obserwacji. Gdy liczebność ludności zmienia się dość równomiernie, można zastąpić średnią liczebność liczebnością w środku roku. Współczynnik ten oblicza się zazwyczaj na tysiąc mieszkańców (por. {{RefNumber|13|3|4}}). Wśród współczynników zgonów obliczanych dla subpopu-lacji wymienimy {{TextTerm|współczynnik zgonów według płci i grup wieku|6|401|IndexEntry=współczynnik zgonów według   płci i grup wieku}}. Wyrażenie {{TextTerm|współczynniki zgonów według wieku|7|401|IndexEntry=współczynnik zgonów według   wieku}} ma zazwyczaj to samo znaczenie, rzadko bowiem oblicza się współczynniki zgonów według roczników wieku lub grup wieku bez rozróżnienia płci.

{{Note|4| Wyrażenie {{NoteTerm|stopa ogólna zgonów}} wskazuje, że uwzględnia się wszelkie zgony, bez żadnych wyjątków (por. {{RefNumber|13|4|7}}).}}

{{Note|5| Gdy okres obserwacji rozciąga się na kilka lat, wyznacza się tę średnią liczebność zazwyczaj jako średnią z szacunków liczebności na środek każdego roku obserwacji.}}

Badanie {{TextTerm|zróżnicowanej umieralności|1|402|IndexEntry=zróżnicowana umieralność}} dotyczy różnic umieralności między różnymi grupami. Gdy jakaś grupa wykazuje umieralność wyraźnie wyższą niż jedna lub kilka innych grup, z którymi ją się porównuje, mówi się o {{TextTerm|nadumieralności|2|402|IndexEntry=nadumieralność}} łub {{TextTerm|nadmiernej umieralności|2|402|2|IndexEntry=nadmierna umieralność}} w pierwszej grupie (należy przez to rozumieć: w porównaniu {{NonRefTerm|do}} pozostałych grup). Pod nazwą {{TextTerm|umieralność według zawodu|3|402}} rozumie się umieralność poszczególnych grup zawodowych ({{RefNumber|35|2|3}}). Nie należy mylić umieralności według zawodów z {{TextTerm|umieralnością zawodową|4|402|IndexEntry=umieralność zawodowa}}, która jest umieralnością nadmierną, wywołaną bezpośrednio przez specyficzne ryzyko, związane z wykonywaniem danego zawodu. Wśród nich wymienimy tutaj w szczególności ryzyko związane z {{TextTerm|chorobami zawodowymi|5|402|IndexEntry=choroby zawodowe}}.

{{Note|2| Wyrażenie {{NoteTerm|nadmierna umieralność mężczyzn}} należy rozumieć w porównaniu z odpowiednią umieralnością kobiet, np. tego samego wieku.}}

Porównywalne {{TextTerm|współczynniki umieralności|1|403}} lub {{TextTerm|współczynniki zgonów|1|403|2|IndexEntry=współczynnik zgonów}} (por. {{RefNumber|13|5|7}}) służą zazwyczaj do porównywania poziomu umieralności w różnych populacjach ({{RefNumber|10|1|3}}) niezależnie od różnic ich struktury ({{RefNumber|14|4|4}}), w szczególności różnic struktury wieku ({{RefNumber|32|5|6}}). Używany zwykle sposób obliczania polega na stosowaniu współczynników zgonu według wieku, zaobserwowanych w badanych populacjach, do odpowiednich liczebności grup wieku {{TextTerm|ludności standardowej|2|403|IndexEntry=ludność standardowa}}, tzn. ludności o danej strukturze, przyjętej za podstawę. Gdy nie są obliczone współczynniki zgonów według wieku, ta bezpośrednia metoda rachunkowa, zwana {{TextTerm|metodą ludności standardowej|3|403|IndexEntry=metoda ludności standardowej (obliczanie współczynników zgonów)}}, nie może być stosowana. Można wtedy uzyskać współczynniki porównywalne w sposób pośredni, przeliczając wskaźniki ({{RefNumber|13|6|2}}) obliczone {{TextTerm|metodą stopy standardowej|4|403|IndexEntry=metoda stopy standardowej}} na wymiar współczynnika. Przy bezpośrednim użyciu w szczególności dla porównania między subpopulacjami ({{RefNumber|10|1|5}}) — wskaźniki otrzymane tą metodą otrzymują nazwę {{TextTerm|porównywalnych wskaźników umieralności|5|403|IndexEntry=porównywalne wskaźniki  umieralności}}. Rachunek opiera się na podstawie {{TextTerm|umieralności standardowej|6|403|IndexEntry=umieralność standardowa}}, tzn. na szeregu {{TextTerm|standardowych współczynników zgonu|6|403|2|IndexEntry=standardowy współczynnik zgonu}} według wieku, które stosuje się do liczby osób w poszczególnym wieku w badanych populacjach. Wartość wskaźnika dla danej ludności otrzymuje się wyznaczając stosunek ogólnej liczby {{TextTerm|zgonów zaobserwowanych|7|403|IndexEntry=zaobserwowane zgony}} w tej ludności do otrzymanej {{TextTerm|hipotetycznej liczby zgonów|8|403|IndexEntry=hipotetyczna liczba zgonów}}, czyli do {{TextTerm|zgonów obliczonych|8|403|2|IndexEntry=zgony obliczone}} lub {{TextTerm|zgonów teoretycznych|8|403|3|IndexEntry=liczba zgonów hipotetyczna}}, przyjętych za podstawę = 100 ({{RefNumber|13|6|3}}).