The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)
90: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
m (→90) |
||
(Nie pokazano 4 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | |||
<!--'''90'''--> | <!--'''90'''--> | ||
− | {{ | + | {{Modified_edition_II_pl}} |
− | |||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
Linia 11: | Linia 9: | ||
=== 901 === | === 901 === | ||
− | Demografia ekonomiczna i społeczna ({{RefNumber|10| | + | Demografia ekonomiczna i społeczna ({{RefNumber|10|5|1}}) bada z jednej strony skutki gospodarcze i społeczne zjawisk demograficznych, a z drugiej wpływ czynników gospodarczych i społecznych na zjawiska demograficzne. Analiza populacji skupiała się dawniej na powiązaniach tejże populacji z {{TextTerm|zasobami|1|901|IndexEntry=zasoby (populacji)}}, jakie ma do dyspozycji, m. in. z zasobami pozwalającymi populacji przetrwać i {{TextTerm|wytwarzać|2|901|IndexEntry=wytwarzanie}} dobra i usługi. Obecnie centralnym punktem analizy staje się badanie relacji pomiędzy {{NonRefTerm|rozwojem populacji}} ({{RefNumber|70|1|1}}) a jego składowymi, a {{NonRefTerm|wzrostem gospodarczym}} ({{RefNumber|90|3|1}}), ze szczególnym uwzględnieniem {{TextTerm|konsumpcji|3|901|IndexEntry=konsumpcja }}, {{TextTerm|oszczędzania|4|901|IndexEntry=oszczędzanie }} i {{TextTerm|inwestycji|5|901|IndexEntry=inwestycje}}. |
+ | |||
=== 902 === | === 902 === | ||
− | + | Analiza relacji pomiędzy rozmiarem populacji a zasobami pozwala zdefiniować pojęcia takie jak: {{TextTerm|przeludnienie|1|902}} i {{TextTerm|niedoludnienie|2|902}}. Pojęcia te odnoszą się do konkretnego {{TextTerm|poziomu rozwoju|3|902|IndexEntry=poziom rozwoju|OtherIndexEntry=rozwój, poziom}}. Kiedy rozmiary populacji są takie, że ani jej zwiększenie ani zmniejszenie nie przyniosłyby wartości dodanej mówimy o {{TextTerm|populacji optymalnej|4|902|IndexEntry=populacja optymalna}}, zwanej {{TextTerm|optimum|4|902|2}}. W przypadku gdy wartość dodana ma wymiar ekonomiczny mówimy o {{TextTerm|optimum gospodarczym|5|902|IndexEntry=optimum gospodarcze}}. Rozważania nad optimum gospodarczym pozostają w związku z zagadnieniem dobrobytu gospodarczego. Z uwagi jednak na fakt, że dobrobyt nie jest zjawiskiem łatwym do zmierzenia, w analizach empirycznych za miarę poziomu dobrobytu przyjmuje się {{TextTerm|poziom życia|6|902}} lub {{TextTerm|standard życia|6|902|2}}, które mierzy się za pomocą {{TextTerm|średniego realnego dochodu na mieszkańca|7|902|IndexEntry=średni realny dochód na mieszkańca}} rozumianego jako sumę dóbr i usług wytworzonych w pewnym okresie podzieloną przez liczebność populacji. | |
− | {{Note|5| | + | {{Note|1| {{NoteTerm|Przeludnienie}}, rz. - {{NoteTerm|przeludniony}}, przym.}} |
+ | {{Note|2| {{NoteTerm|Niedoludnienie}}, rz. - {{NoteTerm|niedoludniony}}, przym.}} | ||
+ | {{Note|5| W kontekście optimum ekonomicznego w literaturze spotyka się również pojęcia: {{NoteTerm|optimum potęgi}} oraz {{NoteTerm|optimum społeczne}}}} | ||
+ | {{Note|6| Pojęcie "standard życia" używane jest czasami do określenia poziomu życia, do którego jednostka dąży w przeciwieństwie do poziomu, który już osiągnęła.}} | ||
+ | {{Note|7| Inne miary takie jak {{NoteTerm|PKB na osobę}} są również wykorzystywane}} | ||
+ | |||
=== 903 === | === 903 === | ||
− | + | Ekonomiści podkreślają zmienność realcji pomiędzy {{TextTerm|wzrostem ekonomicznym|1|903|IndexEntry=wzrost ekonomiczny|OtherIndexEntry=wzrost, ekonomiczny }} czy {{TextTerm|rozwojem gospodarczym|1|903|2|IndexEntry=rozwój gospodarczy|OtherIndexEntry=rozwój, gospodarczy }} a poziomem wzrostu populacji i zmianami w jej strukturze; mniejszym zainteresowaniem cieszy się obecnie statyczna teoria wielkości populacji, a uwaga skupia się wokół dynamicznej koncepcji {{TextTerm|optymalnego tempa wzrostu |2|903|IndexEntry= optymalne tempo wzrostu |OtherIndexEntry=tempo wzrostu, optymalne}} populacji, tj. takiego poziomu wzrostu, który zapewniłby maksymalne możliwe podwyższenie standardu życia . Powiązania te są szczególnie istotne w odniesieniu do państw o niskim poziomie standardu życia zwanych {{TextTerm|krajami rozwiającymi się|3|903|IndexEntry=kraje rozwijające sie}}. | |
+ | {{Note|3| Także: {{NoteTerm|kraje małorozwinięte}} lub {{NonRefTerm|kraje o niskim poziomie dochodu}}. Kraje te przeciwstawia się zazwyczaj {{NoteTerm|krajom rozwiniętym}}}} | ||
+ | |||
=== 904 === | === 904 === | ||
− | + | Pojęcie {{TextTerm|ludność maksymalna |1|904|OtherIndexEntry=ludność, maksymalna}} określonego terytorium zwana jest czasem {{TextTerm|pojemnością|1|904|2|IndexEntry=pojemność}} danego obszaru rozumianą jako maksymalna liczba ludności, która może zamieszkiwać owe terytorium przy zapewnieniu określonych warunków życia. {{TextTerm|Ludność minimalna|2|904|IndexEntry=ludność, minimalna}} natomiast oznacza najmniejszą możliwą liczbę ludności na danym obszarze, która jest w stanie zapewnić grupie {{TextTerm|przetrwanie|3|904|}}. | |
+ | |||
=== 905 === | === 905 === | ||
− | + | Termin {{TextTerm|nacisk demograficzny|1|905}} jest związany z rozmiarem populacji oraz dostępnymi {{NonRefTerm|zasobami}} ({{RefNumber|90|1|1}}). Według {{TextTerm|teorii ludnościowej Malthusa|2|905|IndexEntry=ludnościowa teoria Malthusa}}, nazwanej tak od nazwiska jej twórcy, ludność wywierałaby stale nacisk na {{TextTerm|zasoby|3|905}}, tzn. że ludność stale ma tendencję do powiększania się aż do możliwego maksimum wyznaczonego przez poziom zasobów m.in. żywności. Wszelka zmiana całkowitych rozmiarów zasobów staje się bodźcem do {{NonRefTerm|wzrostu zaludnienia}} ({{RefNumber|70|1|1}}) trwającego do osiągnięcia stanu {{TextTerm|równowagi demograficznej|4|905|IndexEntry=równowaga demograficzna}} na poziomie bliskim {{TextTerm|minimum fizjologicznego|5|905|IndexEntry=minimum fizjologiczne}}. Tak uzyskana równowaga utrzymuje się dzięki {{TextTerm|przeszkodom represyjnym|6|905|IndexEntry=przeszkody represyjne}} takim jak głód, epidemie i wojny lub {{TextTerm|przeszkodom prewencyjnym|7|905|IndexEntry=przeszkody prewencyjne}}, czyli {{TextTerm|moralnej wstrzemięźliwości|8|905|IndexEntry=moralna wstrzemięźliwość}}, polegającej na {{TextTerm|opóźnianiu zawierania związków małżeńskich|9|905|IndexEntry=opóźnianie zawierania związków małżeńskich}} i na wystrzeganiu się stosunków płciowych przedmałżeńskich. | |
+ | |||
=== 906 === | === 906 === | ||
− | {{TextTerm|Maltuzjanizm|1|906}} | + | {{TextTerm|Maltuzjanizm|1|906}} oryginalnie odnosząca się do teorii Malthus’a to obecnie doktryna koncentrująca się na pożądanym współczynniku wzrostu populacji. {{TextTerm|Neomaltuzjanizm|2|906}} zakłada zaś dodatkowo, że cel ten może zostać osiągnięty poprzez zastosowanie {{NonRefTerm|kontroli urodzeń}} ({{RefNumber|62|7|3}}). |
+ | {{Note|1| {{NoteTerm|Malutuzjanizm}}, rz. - {{NoteTerm|maltuzjański}}, przym.: zgodny z postulatami teorii Maltusa. Terminy te są często błędnie przywoływane w kontekście uzasadnienia konieczności planowania rodziny w celu rozwiązania problemów ekonomicznych społeczeństw.}} | ||
+ | |||
=== 907 === | === 907 === | ||
− | {{TextTerm| | + | Pod pojęciem {{TextTerm|przejścia demograficznego|1|907|IndexEntry=przejście demograficzne}} rozumie się przejście ze stanu charakteryzującego się wysoką płodnością i wysoką umieralnością do stanu kiedy zarówno umieralność jak i płodność są niskie. W procesie przejścia ze {{TextTerm|stadium przed przejściem|2|907}} do {{TextTerm|stadium po przejściu|3|907 }} mamy do czynienia z okresem przejściowym, który nazywa się {{TextTerm|okresem przejścia|4|907|IndexEntry=okres przejścia}}. W kontekście przejścia demograficznego ekonomiści obserwują często zmiany {{TextTerm|produktywności|5|907|IndexEntry=produktywnosć}}, czyli wielkości lub wartości produkcji w przeliczeniu na jednego pracownika lub per capita. |
+ | {{Note|1| Czasem nazywane {{NoteTerm|rewolucją witalną (życiową)}}. Dalsze rozróżnienie dotyczy {{NoteTerm|przejścia płodności}} oraz {{NoteTerm|przejścia umieralności}}. {{NoteTerm|Teoria przejścia demograficznego}} łączy historyczne zmiany w życiowych współczynnikach ze zmianami społeczno-gospodarczymi związanych z procesami industrializacji i urbanizacji. }} | ||
==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== |
Aktualna wersja na dzień 10:53, 11 paź 2010
|
|
Demografia ekonomiczna i społeczna
90
901
Demografia ekonomiczna i społeczna (105-1) bada z jednej strony skutki gospodarcze i społeczne zjawisk demograficznych, a z drugiej wpływ czynników gospodarczych i społecznych na zjawiska demograficzne. Analiza populacji skupiała się dawniej na powiązaniach tejże populacji z zasobami1, jakie ma do dyspozycji, m. in. z zasobami pozwalającymi populacji przetrwać i wytwarzać2 dobra i usługi. Obecnie centralnym punktem analizy staje się badanie relacji pomiędzy rozwojem populacji (701-1) a jego składowymi, a wzrostem gospodarczym (903-1), ze szczególnym uwzględnieniem konsumpcji3, oszczędzania4 i inwestycji5.
902
Analiza relacji pomiędzy rozmiarem populacji a zasobami pozwala zdefiniować pojęcia takie jak: przeludnienie1 i niedoludnienie2. Pojęcia te odnoszą się do konkretnego poziomu rozwoju3. Kiedy rozmiary populacji są takie, że ani jej zwiększenie ani zmniejszenie nie przyniosłyby wartości dodanej mówimy o populacji optymalnej4, zwanej optimum4. W przypadku gdy wartość dodana ma wymiar ekonomiczny mówimy o optimum gospodarczym5. Rozważania nad optimum gospodarczym pozostają w związku z zagadnieniem dobrobytu gospodarczego. Z uwagi jednak na fakt, że dobrobyt nie jest zjawiskiem łatwym do zmierzenia, w analizach empirycznych za miarę poziomu dobrobytu przyjmuje się poziom życia6 lub standard życia6, które mierzy się za pomocą średniego realnego dochodu na mieszkańca7 rozumianego jako sumę dóbr i usług wytworzonych w pewnym okresie podzieloną przez liczebność populacji.
- 1. Przeludnienie, rz. - przeludniony, przym.
- 2. Niedoludnienie, rz. - niedoludniony, przym.
- 5. W kontekście optimum ekonomicznego w literaturze spotyka się również pojęcia: optimum potęgi oraz optimum społeczne
- 6. Pojęcie "standard życia" używane jest czasami do określenia poziomu życia, do którego jednostka dąży w przeciwieństwie do poziomu, który już osiągnęła.
- 7. Inne miary takie jak PKB na osobę są również wykorzystywane
903
Ekonomiści podkreślają zmienność realcji pomiędzy wzrostem ekonomicznym1 czy rozwojem gospodarczym1 a poziomem wzrostu populacji i zmianami w jej strukturze; mniejszym zainteresowaniem cieszy się obecnie statyczna teoria wielkości populacji, a uwaga skupia się wokół dynamicznej koncepcji optymalnego tempa wzrostu 2 populacji, tj. takiego poziomu wzrostu, który zapewniłby maksymalne możliwe podwyższenie standardu życia . Powiązania te są szczególnie istotne w odniesieniu do państw o niskim poziomie standardu życia zwanych krajami rozwiającymi się3.
- 3. Także: kraje małorozwinięte lub kraje o niskim poziomie dochodu. Kraje te przeciwstawia się zazwyczaj krajom rozwiniętym
904
Pojęcie ludność maksymalna 1 określonego terytorium zwana jest czasem pojemnością1 danego obszaru rozumianą jako maksymalna liczba ludności, która może zamieszkiwać owe terytorium przy zapewnieniu określonych warunków życia. Ludność minimalna2 natomiast oznacza najmniejszą możliwą liczbę ludności na danym obszarze, która jest w stanie zapewnić grupie przetrwanie3.
905
Termin nacisk demograficzny1 jest związany z rozmiarem populacji oraz dostępnymi zasobami (901-1). Według teorii ludnościowej Malthusa2, nazwanej tak od nazwiska jej twórcy, ludność wywierałaby stale nacisk na zasoby3, tzn. że ludność stale ma tendencję do powiększania się aż do możliwego maksimum wyznaczonego przez poziom zasobów m.in. żywności. Wszelka zmiana całkowitych rozmiarów zasobów staje się bodźcem do wzrostu zaludnienia (701-1) trwającego do osiągnięcia stanu równowagi demograficznej4 na poziomie bliskim minimum fizjologicznego5. Tak uzyskana równowaga utrzymuje się dzięki przeszkodom represyjnym6 takim jak głód, epidemie i wojny lub przeszkodom prewencyjnym7, czyli moralnej wstrzemięźliwości8, polegającej na opóźnianiu zawierania związków małżeńskich9 i na wystrzeganiu się stosunków płciowych przedmałżeńskich.
906
Maltuzjanizm1 oryginalnie odnosząca się do teorii Malthus’a to obecnie doktryna koncentrująca się na pożądanym współczynniku wzrostu populacji. Neomaltuzjanizm2 zakłada zaś dodatkowo, że cel ten może zostać osiągnięty poprzez zastosowanie kontroli urodzeń (627-3).
- 1. Malutuzjanizm, rz. - maltuzjański, przym.: zgodny z postulatami teorii Maltusa. Terminy te są często błędnie przywoływane w kontekście uzasadnienia konieczności planowania rodziny w celu rozwiązania problemów ekonomicznych społeczeństw.
907
Pod pojęciem przejścia demograficznego1 rozumie się przejście ze stanu charakteryzującego się wysoką płodnością i wysoką umieralnością do stanu kiedy zarówno umieralność jak i płodność są niskie. W procesie przejścia ze stadium przed przejściem2 do stadium po przejściu3 mamy do czynienia z okresem przejściowym, który nazywa się okresem przejścia4. W kontekście przejścia demograficznego ekonomiści obserwują często zmiany produktywności5, czyli wielkości lub wartości produkcji w przeliczeniu na jednego pracownika lub per capita.
- 1. Czasem nazywane rewolucją witalną (życiową). Dalsze rozróżnienie dotyczy przejścia płodności oraz przejścia umieralności. Teoria przejścia demograficznego łączy historyczne zmiany w życiowych współczynnikach ze zmianami społeczno-gospodarczymi związanych z procesami industrializacji i urbanizacji.
* * *
|