The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

35

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj


Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego
retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93


35

350

Rozróżnia się ludność aktywną zawodowo1 lub ludność czynną zawodowo1 i ludność nieaktywną zawodowo2lub ludnosć bierną zawodowo2. Ludność czynna zawodowo to w zasadzie osoby wykonujące działalność zawodową3, zalicza się więc do tej grupy nie tylko osoby mające zajęcie zarobkowe3, ale również te osoby, których praca zawodowa nie jest wynagradzana, w szczególności pomagających członków gospodarstwa domowego (353-5) nie otrzymujących wynagrodzenia. Wyłącza się natomiast na ogół: gospodynie domowe4 zajmujące się bezpłatnie gospodarstwem domowym, studentów, emerytów, itd. Bierni zawodowo5 (358-1), to grupa osób, na którą składają się wszystkie osoby nienależące do ludności czynnej zawodowo, uważa się czasem za utrzymywaną przez ludność czynną zawodowo. Współczynnikiem aktywności zawodowej6 danej grupy osób nazywamy stosunek osób czynnych zawodowo do ogółu osób w tej grupie.

  • 1. Pojęcie osób posiadających zajęcie przynoszące dochód, osób pracujących, pracowników są określniami używanymi w stosunku do osób czynnych zawodowo.


351

Wśród pracowników1 wyróżnia się z uwagi na ich status zatrudnienia pracowników posiadających zatrudnienie 2 i pracowników nie posiadających zatrudnienia 3, czyli bezrobotnych. Do pracowników nie posiadających zatrudnienia zalicza się zazwyczaj tylko osoby nie zatrudnione, ale faktycznie poszukujace pracy4. Może się zdarzyć, że z uwagi na sytuację ekonomiczną i sytuację na rynku pracy nawet znaczna część pracowników świadczy pracę w wymiarze mniejszym niż pożądany. W takiej sytuacji mówimy o niepełnym zatrudnieniu6. Osoby pozostające w zatrudnieniu jedynie okazjonalnie - pracownicy okazjonalni7 - klasyfikuje się zwykle jako osoby nieaktywne na rynku pracy.

  • 2. Zatrudniony, rz./przym. - zatrudnienie, rz.: fakt posiadania pracy zarobkowej. Zatrudnienie status na rynku pracy.
  • 3. Bezrobotny, przym. - bezrobocie, rz.


352

Przez strukturę zawodową ludności1 rozumie się podział oparty na zawodzie2 poszczególnych osób. Wyrażenie grupa zawodowa3 oznacza zespół osób wykonujących zawody do siebie zbliżone poprzedzone zwykle podobną ścieżką edukacji.

  • 1. By zapewnić porównywalność analiz w zakresie struktury zawodowej ludności, Międzynarodowa Organizacja Pracy przygotowała klasyfikację zawodów i specjalności (International Standard Classification of Occupations - ISCO).


353

Ludność czynną zawodowo (350-1) klasyfikuje się także według statusu na rynku pracy1. Wyróżnia się: pracodawców2, pracowników najemnych3, pracujących na własny rachunek4 oraz pomagajacych członków rodziny5. Ci ostatni to członkowie rodziny osoby prowadzącej działalność gospodarczą, którzy pomagają jej w pracy, nie otrzymując w zamian wynagrodzenia. Zawód w powiązaniu z zajmowanym stanowiskiem wraz z uwzględnieniem podstawowych cech demograficznych jednostek pozwala wyodrębnić określone kategorie społeczno-zawodowe6.

  • 1. Klasyfikacja według statusu (jako pracodawca, pracownik, itd.) jest uzupełniana poprzez dodatkowe określenia w spisach powszechnych różnych krajów, np. poprzez "status przemysłowy", "stany w zatrudnieniu", "pozycja w fabryce," "grupa pracownicza," itd.
  • 2. Menedżerowie bywają zaliczani do grupy pracodawców, chociaż sami nie prowadzą działalnosci gospodarczej.


354

Wśród pracowników najemnych (353-3) wyodrębnia się czasem chałupników1, którzy nie wchodzą w skład personelu zakładów, mogą jednak pracować na rachunek nawet kilku pracodawców. Pracowników przedsiębiorstw dzieli się natomiast na dwie kategorie: robotników2, czyli pracowników fizycznych i pracowników administracyjnych3, czyli pracowników umysłowych3. Wśród robotników można wyodrębnić w zależności od umiejętności pracowników wykwalifikowanych6, na wpół wykwalifikowanych6 i niewykwalifikowanych7. Praktykanci8 klasyfikowani są odrębnie.

  • 2. Innym rodzajem klasyfikacji jest klasyfikacja z uwagi na sposób wynagradzania. Wyróżniamy pracowników pobierających pensje w odstępach tygodniowych oraz pracowników pobierających wynagrodzenie raz w miesiącu.
  • 7. Robotnik to niewykwalifikowany pracownik, który wykonuje zwykle najcięższe prace.


355

W grupie pracowników najemnych (353-3) wyróżnia się dyrektorów1, których rolą jest podejmowanie kluczowych decyzji co do funkcjonowania przedsiębiorstwa, personel kierowniczy2, którego zadaniem jest koordynacja procesu wdrażania ww. decyzji oraz kierowników operacyjnych3 (brygadzistów, koordynatorów obszarów itp.) odpowiadających za realizację zadań.


356

W rolnictwie stosuje się odrębną klasyfikację dotyczącą stanowiska w zawodzie. Rolnicy1 są to ludzie, którzy uprawiają ziemię w celu osiągnięcia dochodu. Wyróżniamy wśród nich właścicieli ziemskich2, którzy posiadają na własność ziemię uprawianą przez nich i dzierżawców3, którzy za pomocą własnego inwentarza uprawiają ziemię, dzierżawioną za oznaczoną cenę. Robotnicy rolni4to ludzie zatrudnieni przez rolników.

  • 2. Zarządca gospodarstwa klasyfikowany jest jako rolnik.
  • 4. Wyróżniamy trzy podstawowe typy robotników rolnych: etatowi robotnicy rolni i sezonowi robotnicy rolni. Ostatnią kategorię tworzą migranci pracujący w rolnictwie.


357

Ludność czynną zawodowo można sklasyfikować także według działu gospodarki1, w jakim wykonują swój zawód. Klasyfikacja ta opiera się na klasyfikacji zakładów2 z punktu widzenia ich roli gospodarczej. Wyróżnia się osoby pracujące w rolnictwie3 i osoby pracujące poza rolnictwem4. Pracownicy administracji publicznej5 oraz członkowie sił zbrojnych6 na ogół ujmowane są odrębnie, podczas gdy pozostałych pracowników najemnych włącza się do poszczególnych kategorii zatrudnienia pozarolniczego. Przedsiębiorstwa są zwykle sklasyfikowane w trzech sektorach, sektor pierwszy7 (rolnictwo, łowiectwo, rybołóstwo oraz kopalnie i wydobycie), sektor drugi8 (produkcja, budownictwo), oraz trzeci sektor9 (handel, finanse, transport, usługi). W krajach rozwijających się sektor tradycyjny10 jest często wymieniany osobno, jako przeciwstawny nowoczesnemu sektorowi gospodarki.

  • 1. W celu zapewnienia porównywalności wyników analiz, ONZ wprowadziło międzynarodową klasyfikację zawodów ISIC (International Standard Industrial Classification of All Economic Activities).
  • 5. Urzędnik państwowy jest pracownikiem (353-3) administracji publicznej.


358

Wśród osób biernych zawodowo wyróżnia się z uwagi na ich źródło utrzymania osoby będące na utrzymaniu1 (350-5) i osoby utrzymujące się samodzielnie2. Człowiek będący na utrzymaniu jest utrzymywany przez innego człowieka, którego nazywa się utrzymującym3; do osób utrzymywanych należą w szczególności gospodynie domowe (350-4) i niesamodzielne dzieci4. Człowiek nie będący na niczyim utrzymaniu to człowiek rozporządzający własnymi środkami wystarczającymi na jego utrzymanie. Wśród osób nie będących na utrzymaniu można rozróżniać w szczególności: rentierów5 żyjących z dochodów z majątku, emerytów6, których środki utrzymania pochodzą z uprzedniej czynnej pracy zawodowej oraz osoby utrzymywane przez opiekę społeczną7, które nie mają ani majątku, ani osób, które ich utrzymują i którym społeczeństwo udziela zapomóg, aby zapewnić im egzystencję. Stosunek liczy osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym nazywamy wskaźnikiem obciążenia demograficznego9.

  • 1. Osoba na utrzymaniu lub osoba zależna, rz. - zależny, przym. - zależność, rz.: stan bycia zależnym od innej osoby


359

Można podzielić ludność według sektorów gospodarki z którego czerpie środki na utrzymanie. Wówczas osoby będące na utrzymaniu są w tej samej kategorii co ludzie ich utrzymujący. Mówimy o ludności zależnej1 od konkretnej gałęzi gospodarki, a w szczególności o ludności zależnej od rolnictwa2. Pojęcie ludności rolnej2 jest tu czasem stosowane jako synonim, choć może być również użyte w znaczeniu rolników2, którzy żyją z roli i powinni być odróżnieni od ludności nierolnej3 czy pozarolnej3.


360

Osoby kalekie1 i niepełnosprawne1 są czasami wyodrębniane przy spisach ludności. Klasyfikuje się je wtedy według rodzaju kalectwa2 lub niepełnosprawności2. Wyróżnia się ogólnie kalectwo fizyczne3 (np. niewidomych, głuchoniemych) i kalectwo umysłowe4 (np. debile, wariaci).


361

Analiza aktywności zawodowej1 jednostki obejmuje w szczególności zbadanie wieku rozpoczęcia pracy zawodowej2 oraz wieku zakończenia aktywności zawodowej3. Wyróżnia się osoby, które nigdy nie były aktywne zawodowo oraz tych, którzy są na rynku pracy od wczesnego momentu w życiu. Wyłączenie z aktywności zawodowej może być klasyfikowane według przyczyn, tj. śmierci, przejścia na emeryturę4, czasowego wycofania się z życia zawodowego. Analizy mogą obejmować kohorty lub pewne okresy, a w ich ramach wyznacza się wskaźniki wejścia na rynek pracy5 oraz wskaźniki wyjścia z rynku pracy, również według przyczyn. Wskaźniki te są liczone dla roczników wieku lub całych grup wiekowych.


362

Wskaźniki aktywności zawodowej służą do obliczania tablic trwania życia zawodowego1 według okresu lub kohorty. Poza prawdopodobieństwami opisanymi w poprzednim paragrafie tablice te zawierają rozkłady według wieku wejścia na rynek pracy2 oraz według wieku wyjścia z rynku pracy3 (również według przyczyny, przed i po włączeniu w obliczenia umieralności), średni wiek wejścia na rynek pracy4 oraz średni wiek wyjścia z rynku pracy5. Oczekiwana długość życia zawodowego6, oczekiwana długość życia zawodowego brutto7 (która nie uwzględnia wpływu umieralności) oraz oczekiwana długość życia zawodowego netto8 (która ją uwzglęnia) przedstawiają średnią liczbę lat życia zawodowego, które są jeszcze przed osobą w określonym wieku. Dla tych osób, które wchodzą na rynek pracy w tym wieku, oczekiwana długość oznacza średnie trwanie życia zawodowego9. Analogiczny wskaźnik może być wyznaczony dla każdego wieku, przy wspólnym rozpatrywaniu wejścia na rynek pracy.

  • 1. Takie tablice są wyznaczne, gdy czasowe wycofanie się z rynku pracy stanowi zaniedbywalnie małą część całości, a ten warunek jest w przybliżeniu spełniony dla mężczyzn. W przypadku kobiet należy rozróżnić pierwsze wejście na rynek pracy od ponownego wejścia na rynek pracy.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93