The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

62

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj


Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego
retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93


62

620

Okres reprodukcji1 lub rozrodczości1 rozpoczyna się z chwilą osiągnięcia dojrzałości płciowej2, która u kobiet wiąże się z pojawieniem się menstruacji3, czyli miesiączki4 lub tak zwanego okresu4. Pierwsza miesiączka zwana jest menarche5 a zaprzestania miesiączkowania oznacza wejście w okres menopauzy6 lub klimakterium6. Czasowy brak okresu (np. po porodzie) nazywa się amenorrhea7. Jako standardowy okres rozrodczy przyjmuje się zwykle przedział wieku od 15 do 45 roku życia.

  • 1. Używa się również pojęcia wiek rozrodczy.


621

Zdolność mężczyzny, kobiety lub pary małżeńskiej do reprodukcji (tzn. posiadania dzieci) nazywa się zdolnością rozdorczą1. Brak takiej zdolności nazywa się niezdolnością rozdorczą 2 lub bezpłodnością2. Niepłodność zwykle oznacza niepłodność fizjologiczną3, czyli niepłodność nieodwracalną7, choć termin ten może być również używany w kontekście czasowej niemożnosci posiadania dziecka5. W grupie kobiet można wyróżnić kobiety bezpłodne pierwotnie8, czyli takie, które nigdy nie były zdolne do rozrodu i bezpłodne wtórnie9, czyli takie, u których bezpłodność wystąpiła po urodzeniu jednego lub kilkorga dzieci.

  • 1. . Zdolnosć rozrodcza oznacza zwykle zdolność do zapłodnienia, co nie zawsze jest równoznaczne z urodzeniem dziecka.
  • 2. Bezpłodność, rz. - bezpłodny, przym.


622

Termin niepłodność czasowa (621-5) używany jest również w sytuacjach, kiedy niepłodność ta nie wynika z czynników patologicznych. Okresem niepłodności1 w każdym cyklu menstruacyjnym2 jest każdy okres inny niż okres owulacji3. Okresem niepłodności jest też okres ciąży (602-5) oraz okres karmienia piersią4, a okresy te nazywane są często okresami niekoncepcyjnymi5. Okresem niepłodnym są również cykle bezowulacyjne6 (czyli takie, w których nie dochodzi do owulacji) i okresy patologicznego braku miesiączki. Kobiety w okresie młodzieńczym mają ograniczona płodność7. Ograniczona płodnosć bardzo młodych kobiet nazywana jest niepłodnością okresu modzieńczego8.

  • 5. Okres pomiędzy porodem a powrotem płodności określa się mianem niepłodności poporodowej.


623

Płodność1 i niepłodność2 dotyczą zachowań reprodukcyjnych jednostki raczej niż teoretycznej możliwości posiadania dziecka. O niepłodności trwałej4 mówimy w sytuacjach, gdy para nie posiada dziecka do zakończenia okresu reprodukcyjnego przez małżonków.

  • 1. Płodność, rz. - płodny, przym.
  • 2. Niepodnosć, rz. - niepłodny, przym.; bezdzietnosć, rz. - bezdzietny, przym. : dotyczy osób, które nie podsiadają dziecka.


624

Płodność (623-1) pary małżeńskiej zależy od nastawienia do posiadania dzieci1. Wyróżnia się pary planujące2, czyli pary które starają się regulować liczbę dzieci i odstępy (612-1*) między ich urodzeniami, oraz pary nie planujące3, które nie podejmują tego rodzaju usiłowań i których płodność zależy całkowicie od ich aktywności płciowej i zdolności rozrodczej. Termin planowanie rodziny4 oznacza przedsięwzięcie działań w celu posiadania pożądanej liczby dzieci5. Kontrola urodzeń6 i regulowanie płodności6 dotyczą również osób niebędących w związku małżeńskim.

  • 4. Klasyfikując pary według stosunku do planowania rodziny wyróżniamy pary, które chcą kontrolować liczbę i moment pojawienia się dzieca i takie, które nie dążą do kontrolowania liczby i momentu urodzenia dziecka.
  • 5. Dzieci niechciane czy urodzenia nieplanowane to takie, które pojawiają się w momencie, kiedy para nie planuje dzieci.


625

Planowanie rodziny wiąże się z planowaniem rodzicielstwa1 lub odpowiedzialnym rodzicielstwem1, które przejawia się chęcią zaplanowania liczby i momentu pojawienia się dzieci w czasie, który wydaje się być najlepszy czy to z punktu widzenia rodziców czy też społeczeństwa. Oczekiwana liczba dzieci nie musi pokrywać się z pożądaną liczbą dzieci2. Liczba posiadanych dzieci zależy również od skuteczności, a raczej zawodności antykoncepcji3. Efektywność antykoncepcji4 może być efektywnością teoretyczną i efektywnością praktyczną. Teoretyczna efektywność5 metody antykoncepcyjnej pokazuje jej skuteczność w sytuacji przestrzegania wszystkich zasad związanych ze stosowaniem tej metody. Efektywność praktyczna to efekt pomiaru skuteczności metody na określonej grupie osób stosujących tę metodę. Skuteczność6 poszczególnych metod antykoncepcji mierzy się współczynnikiem zawodności7 odnoszącym liczbę nieplanowanych ciąż zaistniałych w czasie stosowania metody do długości okresu jej stosowania.

  • 2. Innymi słowy, oczekiwana liczba dzieci różni się od zamierzonej liczby dzieci. Rozróżnia się pożądaną wielkość rodziny, czyli liczbę dzieci, jaką para chciałaby mieć od oczekiwanej liczby dzieci, czyli takiej, która wynika z ich możliwości i norm panujących w społeczeństwie, w którym żyją. Planowana liczba dzieci może być niższa niż pożądana.
  • 3. Urodzenia nieplanowane są przeciwieństwem urodzeń planowanych.
  • 4. Nie mylić z efektywnością demograficzną programów prorodzinnych (patrz 626-7).


626

Program planowania rodziny1 to działanie zmierzające do zwiększenia kontroli urodzeń między innymi przez przekonanie potencjalnych użytkowników2 do korzystania ze środków antykoncecyjnych. Zespoły składające się z agitatorów3, motywatorów3 oraz dystrybutorów3 nakłaniają społeczeństwo do korzystania ze środków antykoncepcyjnych. Efektywnosć programu mierzy się liczbą nowych zwolenników antykoncepcji4. Dla użytkowników środków antykoncepcyjnych wyznacza się również wskaźnik kontynuacji5 stosowania środka oraz wskaźnik zaniechania stosowania6. Szacunkowa liczba urodzeń zapobieżonych7 pokazuje efektywność demograficzną (625-4*) programu. Popularność antykoncepcji w populacji szacuje się poprzez udział osób używających środków antykoncepcyjnych8 w poszczególnych grupach odniesienia np. wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym.


627

Przez antykoncepcję1 rozumie się stosowanie metod zmierzających do tego, aby stosunek płciowy2 nie doprowadził do poczęcia. Jedną z metod antykoncepcji jest sterylizacja (631-1). Stosowanie antykoncepcji3 nazywa się czasem regulowaniem urodzeń3, co może również jednak obejmować aborcję (604-2). Wstrzemięźliwość4 seksualna zaliczana jest często do metod kontroli urodzeń.

  • 1. Antykoncepcja, rz. - antykoncepcyjny, przym.: wykorzystywany w celu zapobiegania ciąży.
  • 4. Wstrzemięźliwość, rz. - wstrzemięźliwy, przym.


628

Rozróżnia się metody antykoncepcyjne związane ze stosowaniem środków antykoncepcyjnych1 i bez stosowania środków antykoncepcyjnych2. Podstawową metodą nie wymagająca stosowania środków jest stosunek przerywany3, a do innych metod tego rodzaju należą: okresowa wstrzemięźliwość4, kalendarzyk4 polegający na unikaniu stosunków w okresie, w którym kobietę uważa się za płodną i na utrzymywaniu stosunków tylko w tzw. okresie bezpiecznym5, a także metoda termiczna6 pozwalającą ustalić moment owulacji.

  • 1. Środki antykoncepcyjne to nie tylko metody barierowe chroniące przed zapłodnieniem komórki jajowej przez plemnik, ale również inne metody takie jak spirale (629-10), a także środki antykoncepcyjne takie jak pigułki (630-4).
  • 4. Termin naturalne planowanie rodziny oznacza wszystkie metody stosowane w celu zapobieżenia zapłodnieniu, które oparte są na obserwacji cyklu kobiety celem ustalenia okresu płodnego.


629

Najczęściej stosowanymi metodami zapobiegania ciąży są metody mechaniczne, do których należą używane przez mężczyzn prezerwatywy1 oraz środki dla kobiet takie jak: kapturek2, pesar2, diafragma3, tampony4, gąbki4, żele plemnikobójcze5, czopki6, globulki7 i żele8 zawierające środkek plemnikobójczy9 lub nie. Do grupy mechanicznych metod zapobiegania ciąży należy również zaliczyć wkładki wewnątrzmaciczne10.


630

Doustne środki antykoncepcyjne1 zwane są antykoncepcją hormonalną2. Regularne przyjmowanie pigułek4 zapobiega wystąpieniu owulacji. Hormony można również przyjmować w formie zastrzyków lub implantów.


631

Pojęcie starylizacja1 oznacza chirurgiczne uniemożliwienie zapłodnienia. W odniesieniu do mężczyzn mówimy o wazektomii2 polegającej na przecięciu nasieniowodów. W odniesieniu do kobiet sterylizacja może oznaczać podwiązanie jajowodów4 lub przecięcie jajowodów5 lub całkowite usunięcie macicy zwane histeroktomią6. Dostanie się do jajowodów możliwe jest w następstwie laparotomii lub laparoskopii.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93