Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego

42

420

Przez zachorowalność¹ rozumie się oddziaływanie choroby²na ludność. Uwzględnia się dwa aspekty: częstość występowania choroby³ oraz rozpowszechnianie się choroby⁴z uwzględnieniem liczby nowych zachorowań⁵. Konstruowanie statystyki zachorowalności⁶ utrudnia brak wyraźnej granicy między stanem choroby⁷ a dobrym zdrowiem. Dziedzina wiedzy medycznej, zajmująca się podziałem (klasyfikacją) chorób i ich opisem nazywa się nozologią⁸.

421

Statystyka zdrowia¹obejmująca również statystyki chorobowe to analiza wszelkich aspektów związanych ze stanem zdrowia populacji, w tym zachorowalności i umieralności według przyczyn². Klasyfikację zgonów według przyczyn³ utrudnia fakt, że obok wyłącznych przyczyn zgonów⁴ istnieją wielorakie przyczyny zgonów⁵ lub łączne przyczyny zgonów⁵. W ostatnim przypadku przyjęło się odróżniać: bezpośrednią przyczynę zgonu⁶ i pośrednie przyczyny zgonu⁷ lub w innym ujęciu: główną przyczynę zgonu⁸ i uboczne przyczyny zgonu⁹. Współczynnik zgonów według przyczyn¹⁰ wyznacza się zazwyczaj na 100 000 ludności. Wyznacza się również wskaźniki zgonów według przyczyn¹¹, które obrazują udział zgonów z danej przyczyny w ogólnej liczbie zgonów.

422

Zgon lub inwalidztwo (426-2) mogą być następstwem choroby (420-2), urazu¹ lub zatrucia². Obrażenia mogą być wywołane przypadkowo³, mogą też być celowe⁴. Wśród tych ostatnich wyróżnia się samobójstwa⁵ i usiłowania samobójstwa⁵ z jednej strony i okaleczenia oraz zabójstwa⁶ z drugiej. Zgony lub okaleczenia wywołane wypadkami wojennymi⁷ klasyfikuje się zazwyczaj oddzielnie.

• 3. Przypadek, rz. - przypadkowy, przym.; Wypadek, rz. - wypadkowy, przym.
• 4. Celowy, przym.
• 6. Zabójstwo, rz.: używa się także terminu morderstwo.
• 7. Często skraca się wyrażenie do zgonów wojennych lub obrażeń wojennych.

423

Choroby endemiczne¹ to choroby utrzymujące się przez długi czas wśród ludności na określonym obszarze, podczas gdy choroby epidemiczne² to choroby infekcyjne⁴ lub choroby zakaźne⁴, które ulęgają bardzo szybkiemu procesowi rozprzestrzeniania i pojawiają się krótkotrwale na określonym obszarze w większym niż przeciętnie nasileniu. Wystąpienie epidemii określonej choroby w wielu krajach jednocześnie nazywamy pandemią³. Prowadzenie statystyk epidemiologicznych⁶ w wielu krajach ułatwia fakt, że większość chorób epidemicznych jest objętych obowiązkiem rejestracji zachorowań⁷. Z punktu widzenia rozwoju choroby rozróżnia się czasem choroby chroniczne⁸ postępujące powoli i choroby o ostrym przebiegu⁹, które rozwijają się zazwyczaj bardzo szybko.

• 4. Infekcyjny, przym. - zainfekować, cz. - infekcja, rz. Pojęcia choroba zakaźna i choroba infekcyjna nie są synonimami. Choroba zakaźna moze być przekazywana jedynie z człowieka na człowieka (np. malaria). Niektóre choroby infekcyjne nie są zaraźliwe.
• 6. Epidemiologia, rz.: nauka zajmująca się chorobami epidemicznymi - epidemiolog, rz.: specjalista w dziedzinie epidemiologii.

424

Demografowie zwracają szczególną uwagę na pewne aspekty umieralności: umieralność endogeniczną¹ tj. na skutek wad wrodzonych² lub chorób wieku starczego oraz umieralność egzogeniczną³ spowodowana przyczynami zewnętrznymi, takimi jak urazy i choroby okołoporodowe. Szczególną uwagę poświęca się chorobom związanym bezpośrednio z okresem ciąży, porodem oraz połogiem⁴, które składają się na zjawisko zwane umieralnością związaną z macierzyństwem⁵ wyrażone na przykład jako udział takich zgonów do wszystkich zgonów w danym roku. Proporcja zgonów wywołanych starością⁷, uznana jest za wskaźnik jakości klasyfikacji zgonów według przyczyn. Umieralność niemowląt (410-1) może być rozbita na umieralność endogeniczną i umieralność egzogeniczną.

• 4. Połóg jest okresem następującym bezpośrednio po porodzie, a umieralność matek w połogu nazywa się umieralnością połogową.
• 7. Starość rz. - stary, przym.

425

Miary zachorowalności (420-1) - współczynniki zachorowalności¹ i wskaźniki zachorowalności¹ - ukazują częstość zachorowań, czas trwania oraz powagę choroby. Poszczególne wskaźniki można wyznaczać dla poszczególnych chorób albo łącznie dla wszystkich chorób. Przez analogię do współczynnika zgonów oblicza się współczynnik zachorowalności², który równy jest stosunkowi nowych przypadków choroby zaobserwowanych wśród danej grupy osób w ciągu danego okresu do średniej liczebności tej grupy. Innym wskaźnikiem częstości chorób jest udział chorych w populacji³ w danej chwili. Średni czas trwania choroby⁴ i średnia liczba dni choroby⁵ na jedną osobę danej grupy w danym okresie są miarami niezdolności wywołanej chorobą. Współczynnik śmiertelności⁶, równa stosunkowi przypadków śmiertelnych wśród chorych do stwierdzonych przypadków zachorowań, może służyć za miarę powagi choroby.

426

Upośledzenie¹ może oznaczać fizyczny, funkcjonalny lub psychologiczny defekt będący skutkiem choroby, urazu lub wad wrodzonych. Upośledzenie wpływające na możliwość podjęcia pracy zawodowej lub wykonywania czynności życia codziennego określa się pojęciem niezdolności do pracy² lub niesprawności². Niezdolność ta może być niezdolnością całkowitą lub częściową, stała lub czasową, odwracalną lub nieodwracalną. Nieodwaracalną niesprawność³ nazywamy niepełnosprawnością⁴. Prawdopodobieństwo tego, że zdrowy człowiek w wieku X stanie się w ciągu roku lub kolejnych kilku lat niepełnosprawny nazywamy ryzykiem wystąpienia niepełnosprawności⁵. Szeregi tak zdefiniowanych prawdopodobieństw tworzą tablice niepełnosprawności⁶ stanowiące uszczegółowienie tablic trwania życia (patrz 432).