Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego

Rozmieszczenie i struktura ludności

30

301

Statystyka ludnościowa uwzględnia zwykle geograficzne rozmieszczenie ludności¹ lub przestrzenne rozmieszczenie ludności¹, a także jej strukturę (144-4). Każda populacja zamieszkuje pewien określony obszar² lub terytorium² (305-6), a analiza geograficznego rozmieszczenia ludności³ lub przestrzennego rozmieszczenia ludności³ pokazuje sposób rozmieszczenia jednostek na tym obszarze.

• 2. Terytorium, rz. - terytorialny, przym.

302

W ramach terytorium (301-2) zamieszkiwanego przez populację można zwykle wyróżnić podobszary¹. Dla celów administracyjnych wyróżnia się obszary administracyjne² albo jednostki administracyjne² lub jednostki podziału administracyjnego ². Geografowie dokonują natomiast wyodrębnienia regionów³ i stref⁴, które mogą, ale nie muszą pokrywać się z jednostkami podziału administracyjnego. Pojęcie regionu lub strefy bywa używane w odniesieniu do obszarów różnej wielkości, stąd pojęcie strefy polarnej, strefy klimatycznej lub obszaru miejskiego. Geografowie wyróżniają też region naturalny⁵, region gospodarczy⁶, a także obszar naturalny⁷ definiowany w kontekście ekologii ludzkiej (104-5), jako terytorium zamieszkiwane przez ludność o odrębnych cechach.

303

Jednostki podziału administracyjnego są różne w różnych państwach, a granice tych jednostek w ramach jednego państwa podlegają zmienności w czasie. Podstawowymi jednostkami podziału są województwa¹, w ramach których wyodrębnia się powiaty², a te z kolei podlegają podziałowi na najmniejsze jednostki administracyjne – gminy³. Gminy mogą być gminami miejskimi, miejsko-wiejskimi lub wiejskimi.

304

Ludność może być osiadła¹, o stałym miejscu zamieszkania albo koczownicza², tzn. nieustannie wędrująca w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, a pozostałą wędruje, nazywa się na pół koczowniczą³. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia rezerwatów⁴ dla wymierającej ludności rdzennej.

• 2. Koczowniczy, przym.- koczownik, rz.

305

Termin kraj¹ oznacza zazwyczaj terytorium (301-2) zajmowane przez określony naród² (333-3). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. Państwo³ jest jednostką polityczną. Niektóre federacje⁴ albo państwa federalne⁴ dzielą się na mniejsze jednostki: stany⁵, których suwerenność jest ograniczona (np. w Stanach Zjednoczonych lub Australii). Pojęcie terytorium⁶ (301-2) stosuje się przede wszystkim w kontekście regionu geograficznego, choć termin ten może również oznaczać obszar stosunkowo niedawno skolonizowany albo zasiedlony. Czasami rozróżnia się terytoria autonomiczne⁷ i terytoria nieautonomiczne⁸.

• 2. Naród, rz. - narodowy, przym.

306

Pojęcie aglomeracja¹ może być stosowane do określenia różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Pojęcie miejscowość¹ bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. Osada² jest aglomeracją wiejską utworzoną przez małą grupę domów. Wieś³ jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. Miastem⁴ nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić aglomeracje wiejskie³ i aglomeracje miejskie⁴. Miasto, będące siedzibą rządu, nazywa się stolicą⁵. Najważniejsza (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) aglomeracja jednostki podziału administracyjnego nazywa się miastem wojewódzkim⁶ lub miastem powiatowym⁶. Podział wielkich miast na podobszary⁷ jest czasami usankcjonowany administracyjnie poprzez wyróżnienie dzielnic⁷.

• 1. Pojęcie aglomeracja jest również używane w innym znaczeniu (porównaj 307-1).
• 4. Bardzo duże miasto okreslane jest często mianem metropolia, rz. -metropolitarny, przym. miasto, rz. - miejski, przym.

307

Aglomeracje miejskie rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania aglomeracji¹, zawierającej centralny ośrodek miejski² i przedmieścia³, o wyspecjalizowanych funkcjach. Konurbacja⁴ jest zespołem miejskim powstałym przez połączenie kilku aglomeracji, które zachowały swoją niezależność. Często jednak pojęcia konurbacja używa się zamiennie z pojęciem aglomeracji. Powiązane funkcjonalnie i komunikacyjnie obszary dwóch lub więcej aglomeracji tworzą wieloprzestrzenny układy osadniczy określany, jako megalopolis⁵.

• 2. Innym pojęciem używanym w tym znaczeniu jest ośrodek miejski.
• 3. Często jako synonimu słowa przedmieścia używa się strefy podmiejskie i attynencje.
  przedmieścia, rz. - przedmiejski, przym.