The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

15

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj


Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego
retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

15

150

Gdy rozważa się zmiany w cechach demograficznych w czasie, wówczas mówimy o demograficznym szeregu czasowym1. Można czasem wyodrębnić w szeregu czasowym tendencję rozwojową2, czyli trend2, na który nakładają się fluktuacje3, wahania3 lub odchylenia3 (141-2). Gdy tego rodzaju fluktuacje powtarzają się w sposób w przybliżeniu jednakowy w odstępach mniej więcej regularnych, zazwyczaj kilkuletnich, mówimy o fluktuacjach periodycznych4, o fluktuacjach cyklicznych4. W demografii występują najczęściej fluktuacje powtarzające się w okresach rocznych, które nazywa się wahaniami sezonowymi5. Nieregularności, jakie pozostają po wyeliminowaniu trendu i fluktuacji periodycznych, nazywane są niekiedy wahaniami przypadkowymi6, ze względu na to, że nie można ich przewidzieć. Mogą być spowodowane wyjątkowymi czynnikami, jak np. mobilizacja na wypadek wojny, a czasem są one wahaniami losowymi7. W ogólnym znaczeniu pojęcie odchylenie może być używane do opisu zmian w każdej wartości lub zbiorze wartości dla pewnej zmiennej.

  • 4. Okresowy, przym. - okres, rz. - okresowość, rz. cykliczny, przym. - cykl, rz.
  • 7. Losowy, przym. (patrz 161-1).


151

Istnieje czasem potrzeba zastąpienia szeregu danych uzyskanych z obserwacji przez szereg wartości bardziej regularnych. Działanie to nazywa się wygładzaniem 1 lub wyrównywaniem 1i polega na poprowadzeniu regularnej krzywej możliwie jak najbliżej zbioru punktów przedstawiających dane surowe. Gdy krzywa rysowana jest odręcznie, wówczas mówimy o wygładzaniu graficznym2. Gdy wykorzystywane są metody analizy matematycznej mówimy o wyrównywaniu analitycznym3. Matematyczna krzywa jest dopasowywana do danych np. za pomocą metodą najmniejszych kwadratów4, przy której minimalizuje się sumę kwadratów odchyleń obserwacji od krzywej wyrównującej. Inne metody obejmują średnie ruchome5lub wymagają użycia różnicowania6. Niektóre metody wyrównywania można wykorzystać dla interpolacji7, tzn. dla wyznaczania punktów pośrednich między punktami znanymi, albo dla ekstrapolacji8 tzn. dla wyznaczenia punktów leżących poza zakresem obserwacji.

  • 1. Wyrównanie, rz. - wyrównywać, cz. - wyrównany, przym.
    Wygładzenie, rz. - wygładzać, cz. - wygładzony, przym.
  • 7. Interpolacja, rz. - interpolować, cz. - interpolowany, przym.
  • 8. Ekstrapolacja, rz. - ekstrapolować, cz. - ekstrapolowany, przym.

152

U osób, z którymi przeprowadza się wywiady, obserwuje się często tendencje do podawania odpowiedzi w liczbach zaokrąglonych1. Zjawisko to jest znane pod nazwą skupiania na liczbach okrągłych2 i dotyczy także innych liczb skupiających3, przykładowo podaje się wiek w liczbach zakończonych na 0,5 lub inną preferowaną wartość. Można je badać za pomocą indeksów skupienia4. Dane dotyczące wieku muszą być niejednokrotnie korygowane z uwagi na inne niedokładności w podaniu wieku5


153

Wartości liczbowe funkcji demograficznych podaje się na ogół w postaci tablic1, takich jak tablice trwania życia (431-1), tablice dzietności (634-1), czy tablice zawierania związków małżeńskich (522-1). Rozróżnia się zazwyczaj tablice lat kalendarzowych2 lub talice okresowe2 oparte na obserwacjach zebranych w pewnych okresach, zazwyczaj niezbyt długich i tablice kohortowe3 lub tablice generacji3 oparte na obserwowaniu danej grupy osób przez cały okres jej istnienia. Tablice wieloczynnikowe4 pokazują jednoczesne wpływy licznych niepowtarzalnych zdarzeń, takich jak wpływy pierwszego małżeństwa czy śmierci na pojedynczą populację.


154

Gdy istniejące dane nie pozwalają na dokładne ustalenie wartości danej zmiennej, można ją czasami oszacować1 z większą lub mniejszą dokładnością. Czynność tę nazywamy szacowaniem2 lub estymacją2, a uzyskany wynik: wartością oszacowaną3 lub oszacowaniem3 danej wartości. Często stosuje się również pojęcie ewaluacja4 lub ocena4, jednak na ogół używa się ich w związku z wartościami w większym stopniu domyślnymi, nie opartymi na wiarygodnych danych, które mogą przybliżyć jedynie rząd wielkości5 danej wartości.


155

Metody prezentacji graficznej1 mogą być wykorzystywane do zilustrowania pewnych tez. Dane mogą być przedstawione za pomocą diagramów2, wykresów2, słupków statystycznych3 czy map3. Schematyczne przedstawienie zależności między zmiennymi nazywa się diagramem4, przykładowo siatka Lexis'a (patrz 437). Wykres, gdzie na jednej osi odmierza się skalę logarytmiczną, a na drugiej skalę arytmetyczną to wykres półlogarytmiczny5; czasem mówi się jednak niesłusznie nim jako o wykresie logarytmicznym5. W prawdziwie logarytmicznym wykresie na obu osiach występują skale logarytmiczne; żeby uniknąć wszelkich nieporozumień, dobrze jest wtedy mówić wyraźnie o wykresie podwójnie logarytmicznym6. Dla prezentacji rozkładów częstości stosuje się między innymi: wielobok częstości7, który otrzymuje się łącząc kolejno odcinkami prostych punkty przedstawiające częstości klas; histogram8, gdzie poszczególne częstości klas przedstawia się za pomocą prostokątów, których podstawami są przedziały klasowe; wykres słupkowy9, gdzie każdej częstości klasy odpowiada odcinek, którego długość jest proporcjonalna do tej częstości; ostrołuk10 przedstawiający skumulowany rozkład częstości.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93