The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - tłumaczenie drugiego wydania)

10: Różnice pomiędzy wersjami

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj
(updating translation (II in place of I edition))
(105)
 
(Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 11: Linia 11:
  
  
{{TextTerm|Demografia|1|101}} jest dyscypliną naukową, której celem jest badanie populacji ludzkich i która zajmuje się ich rozmiarami, {{TextTerm|structurą|2|101}}, rozwojem i zasadniczymi cechami ogólnymi, rozpatrywanymi głównie z punktu widzenia ilościowego. W terminologii statystycznej słowo {{TextTerm|populacja|3|101}} może oznaczać wszelką {{TextTerm|zbiorowość|3|101|2}} złożoną z odrębnych jednostek. Niemniej w demografii pojęcia {{TextTerm|populacja|4|101}} używa się na oznaczenie ogółu {{TextTerm|mieszkańców|5|101|IndexEntry=mieszkańcy}} pewnego terytorium, a czasem nawet tylko pewnej części takiej zbiorowości [np. {{NonRefTerm| populacja dzieci w wieku szkolnym }} (por. {{RefNumber|34|6|7}}), {{NonRefTerm| populacja osób zdolnych do zawierania związków małżeńskich}} (por. {{RefNumber|51|4|2}})]. Tego rodzaju populacje są ściśle biorąc nazywane {{TextTerm|subpopulacjami|6|101|IndexEntry=subpopulacje}}. Zdarza się również, że używa się słowa populacja na oznaczenie nie samej zbiorowości, ale jej {{TextTerm|rozmiaru|7|101}}, czyli {{TextTerm|liczby osób|7|101|2|IndexEntry=liczba osób (zbiorowości)}}, które składają się na tę zbiorowość. {{RefNumber|10|1|4}}.
+
{{TextTerm|Demografia|1|101}} jest dyscypliną naukową, której celem jest badanie populacji ludzkich i która zajmuje się ich rozmiarami, {{TextTerm|strukturą|2|101}}, rozwojem i zasadniczymi cechami ogólnymi, rozpatrywanymi głównie z punktu widzenia ilościowego. W terminologii statystycznej słowo {{TextTerm|populacja|3|101}} może oznaczać wszelką {{TextTerm|zbiorowość|3|101|2}} złożoną z odrębnych jednostek. Niemniej w demografii pojęcia {{TextTerm|populacja|4|101}} używa się na oznaczenie ogółu {{TextTerm|mieszkańców|5|101|IndexEntry=mieszkańcy}} pewnego terytorium, a czasem nawet tylko pewnej części takiej zbiorowości [np. {{NonRefTerm| populacja dzieci w wieku szkolnym }} (por. {{RefNumber|34|6|7}}), {{NonRefTerm| populacja osób zdolnych do zawierania związków małżeńskich}} (por. {{RefNumber|51|4|2}})]. Tego rodzaju populacje są ściśle biorąc nazywane {{TextTerm|subpopulacjami|6|101|IndexEntry=subpopulacje}}. Zdarza się również, że używa się słowa populacja na oznaczenie nie samej zbiorowości, ale jej {{TextTerm|rozmiaru|7|101}}, czyli {{TextTerm|liczby osób|7|101|2|IndexEntry=liczba osób (zbiorowości)}}, które składają się na tę zbiorowość ({{RefNumber|10|1|4}}).
 
{{Note|1| {{NoteTerm|Demografia}}, rz. - {{NoteTerm|demograficzny}}, przym. - {{NoteTerm|demograf}}, rz.: specjalista w dziedzinie demografii.}}
 
{{Note|1| {{NoteTerm|Demografia}}, rz. - {{NoteTerm|demograficzny}}, przym. - {{NoteTerm|demograf}}, rz.: specjalista w dziedzinie demografii.}}
{{Note|4| {{NoteTerm|Populacja}}, rz. – pojęcie może być również używane jako swoisty synonim dla demografii, np. problemy populacyjne, analizy populacyjne, badania nad populacją. }}
+
{{Note|4| {{NoteTerm|Populacja}}, rz. – pojęcie może być również używane jako swoisty synonim demografii, np. problemy populacyjne, analizy populacyjne, badania nad populacją. }}
 
{{Note|5| {{NoteTerm|Mieszkaniec}}, rz. - {{NoteTerm|mieszkać}}, cz.: przebywać w miejscu stałego pobytu.}}
 
{{Note|5| {{NoteTerm|Mieszkaniec}}, rz. - {{NoteTerm|mieszkać}}, cz.: przebywać w miejscu stałego pobytu.}}
  
Linia 19: Linia 19:
 
=== 102 ===
 
=== 102 ===
  
Pewne dyscypliny w demografii otrzymały specjalne nazwy wskazujące na ich podstawowy cel zainteresowania lub metodologię. {{TextTerm|Demografia historyczna |1|102|OtherIndexEntry=demografia, historyczna}} zajmuje się populacjami z przeszłości, dla których dostępne są pisemne dokumenty. W przypadku braku takich źródeł badania dawnych populacji przyjmują nazwę {{TextTerm|paleo-demografia|2|102}}.{{TextTerm|Demografia opisowa|3|102=demografia, opisowa}} zajmuje się wielkością, rozmieszczeniem terytorialnym, strukturą i rozwojem populacji, z punktu widzenia czysto opisowego, w oparciu głównie o {{TextTerm|statystykę demograficzną|4|102|OtherIndexEntry=statystyka demograficzna}}. {{TextTerm|Demografia teoretyczna|5|102}} (nazywana także {{TextTerm|demografią czystą|5|102|2|OtherIndexEntry=demografia czysta}}) bada natomiast populacje z punktu widzenia ogólnego i abstrakcyjnego; zajmuje się analizą zależności formalnych zachodzących między różnymi zjawiskami demograficznymi. Ze względu na związek z wieloma matematycznymi metodami w praktyce nazywana jest często także {{TextTerm|demografią matematyczną |6|102|OtherIndexEntry=demografia, matematyczna}}. Część badań, która wykorzystuje narzędzia {{NonRefTerm|analizy demograficznej}} ({{RefNumber|10|3|1}}) jest często nazywana również {{TextTerm|badaniami demograficznymi|7|102|IndexEntry=demograficzne badania|OtherIndexEntry=badania, demograficzne}}.
+
Pewne dyscypliny w demografii otrzymały specjalne nazwy wskazujące na ich podstawowy cel zainteresowania lub metodologię. {{TextTerm|Demografia historyczna|1|102|OtherIndexEntry=Historyczna, demografia }} zajmuje się populacjami z przeszłości, dla których dostępne są pisemne dokumenty. W przypadku braku takich źródeł badania dawnych populacji przyjmują nazwę {{TextTerm|paleo-demografia|2|102}}. {{TextTerm|Demografia opisowa|3|102=demografia, opisowa}} zajmuje się wielkością, rozmieszczeniem terytorialnym, strukturą i rozwojem populacji, z punktu widzenia czysto opisowego, w oparciu głównie o {{TextTerm|statystykę demograficzną|4|102|IndexEntry=statystyka demograficzna}}. {{TextTerm|Demografia teoretyczna|5|102}} (nazywana także {{TextTerm|demografią czystą|5|102|2|IndexEntry=demografia czysta}}) bada natomiast populacje z punktu widzenia ogólnego i abstrakcyjnego; zajmuje się analizą zależności formalnych zachodzących między różnymi zjawiskami demograficznymi. Ze względu na związek z wieloma matematycznymi metodami w praktyce nazywana jest często także {{TextTerm|demografią matematyczną |6|102|OtherIndexEntry=demografia, matematyczna}}. Część badań, która wykorzystuje narzędzia {{NonRefTerm|analizy demograficznej}} ({{RefNumber|10|3|1}}) jest często nazywana również {{TextTerm|badaniami demograficznymi|7|102|IndexEntry=demograficzne badania|OtherIndexEntry=badania, demograficzne}}.
Całokształt wymienionych dyscyplin stanowi to, co nazywa się czasem {{TextTerm|demografią formalną|9|102|OtherIndexEntry=demografia, formalna}} ze względu na koncentrację na liczbowych aspektach zjawisk i wykorzystywaniu metod ilościowych do badania rozmiaru i struktury populacji. Z kolei szersze pojęcie {{TextTerm|badań populacyjnych|10|102|OtherIndexEntry=badania, populacyjne}} obejmuje również badanie związków między wydarzeniami demograficznymi i społecznymi, ekonomicznymi oraz innymi zjawiskami.  
+
Całokształt wymienionych dyscyplin stanowi to, co nazywa się czasem {{TextTerm|demografią formalną|9|102|OtherIndexEntry=demografia, formalna}} ze względu na koncentrację na liczbowych aspektach zjawisk i wykorzystywaniu metod ilościowych do badania rozmiaru i struktury populacji. Z kolei szersze pojęcie {{TextTerm|badań populacyjnych|10|102|OtherIndexEntry=badania, populacyjne}} obejmuje również badanie związków między wydarzeniami demograficznymi i społecznymi, ekonomicznymi oraz innymi zjawiskami.
 
 
  
 
=== 103 ===
 
=== 103 ===
Linia 31: Linia 30:
 
=== 104 ===
 
=== 104 ===
  
Demografia ({{RefNumber|10|1|1}}) obejmuje także badanie zależności między zjawiskami demograficznymi z jednej strony a zjawiskami gospodarczymi i społecznymi z drugiej: dla tych szczególnych działów demografii stosuje się nazwy {{TextTerm|demografii ekonomicznej|1|104|IndexEntry=demografia ekonomiczna |OtherIndexEntry=demografia, ekonomiczna}} i {{TextTerm|demografii społecznej|2|104|IndexEntry=demografia społeczna |OtherIndexEntry=demografia, społeczna}}. Demografia zawiera w sobie także badania {{TextTerm|jakościowe|3|104|OtherIndexEntry=jakościowe, badania populacji}}. Pojęcie to może być używane w odniesieniu do wszystkich rodzajów społecznych i osobowościowych cech. W odrobinę innym znaczeniu termin ten początkowo odnosił się do rozmieszczenia i przekazywania {{NonRefTerm|cech dziedzicznych}} ({{RefNumber|91|0|3}}), które są przedmiotem badań  {{TextTerm|genetyki demograficznej|4|104|IndexEntry=genetyka demograficzna |OtherIndexEntry=genetyka, demograficzna}}. {{TextTerm|Ekologia ludzka|5|104}}, która bada rozmieszczenie terytorialne i organizację społeczeństw, ze szczególnym uwzględnieniem procesów konkurencji i kooperacji, jakie w nich zachodzą, ma wiele punktów wspólnych z demografią, tak samo jak {{TextTerm|biometria|6|104}}, która zajmuje się stosowaniem metod statystycznych do badań zjawisk biologicznych.
+
Demografia ({{RefNumber|10|1|1}}) obejmuje także badanie zależności między zjawiskami demograficznymi z jednej strony a zjawiskami gospodarczymi i społecznymi z drugiej: dla tych szczególnych działów demografii stosuje się nazwy {{TextTerm|demografii ekonomicznej|1|104|IndexEntry=demografia ekonomiczna |OtherIndexEntry=demografia, ekonomiczna}} i {{TextTerm|demografii społecznej|2|104|IndexEntry=demografia społeczna |OtherIndexEntry=demografia, społeczna}}. Demografia zawiera w sobie także badania {{TextTerm|jakościowe|3|104|OtherIndexEntry=jakościowe, badania populacji}}. Pojęcie to może być używane w odniesieniu do wszystkich rodzajów cech społecznych i osobowościowych. W odrobinę innym znaczeniu termin ten początkowo odnosił się do rozmieszczenia i przekazywania {{NonRefTerm|cech dziedzicznych}} ({{RefNumber|91|0|3}}), które są przedmiotem badań  {{TextTerm|genetyki demograficznej|4|104|IndexEntry=genetyka demograficzna |OtherIndexEntry=genetyka, demograficzna}}. {{TextTerm|Ekologia ludzka|5|104}}, która bada rozmieszczenie terytorialne i organizację społeczeństw, ze szczególnym uwzględnieniem procesów konkurencji i kooperacji, jakie w nich zachodzą, ma wiele punktów wspólnych z {{TextTerm|geografią ludnosci|7|104|IndexEntry=geografia ludnosci}}, tak samo jak z {{TextTerm|biometrią|6|104|IndexEntry=biometria}} i {{TextTerm|epidemiologią|8|104|IndexEntry=epidemiologia}}, które zajmują się stosowaniem metod statystycznych do badań zjawisk biologicznych.
 
{{Note|4| Nie należy mylić genetyki demograficznej z {{NoteTerm|genetyką człowieka}}, która zajmuje się dziedziczeniem genów w rozwoju osobniczym; genetyka demograficzna natomiast zajmuje się problemami dziedziczności w obrębie populacji rozumianych w sensie demograficznym. Zauważmy jednak, że w odróżnieniu od genetyki demograficznej można używać nazwy genetyki populacji w odniesieniu do populacji złożonych nie z ludzi, ale ze zwierząt lub roślin.}}
 
{{Note|4| Nie należy mylić genetyki demograficznej z {{NoteTerm|genetyką człowieka}}, która zajmuje się dziedziczeniem genów w rozwoju osobniczym; genetyka demograficzna natomiast zajmuje się problemami dziedziczności w obrębie populacji rozumianych w sensie demograficznym. Zauważmy jednak, że w odróżnieniu od genetyki demograficznej można używać nazwy genetyki populacji w odniesieniu do populacji złożonych nie z ludzi, ale ze zwierząt lub roślin.}}
 
{{Note|5| {{NoteTerm|Ekologia}}, rz. - {{NoteTerm|ekologiczny}}, przym. - {{NoteTerm|ekolog}}, rz.: specjalista w dziedzinie ekologii.}}
 
{{Note|5| {{NoteTerm|Ekologia}}, rz. - {{NoteTerm|ekologiczny}}, przym. - {{NoteTerm|ekolog}}, rz.: specjalista w dziedzinie ekologii.}}
 
{{Note|6| {{NoteTerm|Biometria}}, rz. - {{NoteTerm|biometryczny}}, przym. - {{NoteTerm|biometryk}}, rz.: specjalista w dziedzinie biometrii. Pojęcie {{NoteTerm|biostatystyka}}, rz. - {{NoteTerm|biostatystyczny}}, przym. - oraz {{NoteTerm|biostatystyk}}, rz. są często używane zamiennie z pojęciami odnoszącymi się do biometrii.}}
 
{{Note|6| {{NoteTerm|Biometria}}, rz. - {{NoteTerm|biometryczny}}, przym. - {{NoteTerm|biometryk}}, rz.: specjalista w dziedzinie biometrii. Pojęcie {{NoteTerm|biostatystyka}}, rz. - {{NoteTerm|biostatystyczny}}, przym. - oraz {{NoteTerm|biostatystyk}}, rz. są często używane zamiennie z pojęciami odnoszącymi się do biometrii.}}
 
  
 
=== 105 ===
 
=== 105 ===
  
{{TextTerm|Teorie ludnościowe|1|105|}} nie powinny być mylone z pojęciem {{NonRefTerm|demografii teoretycznej}} ({{RefNumber|10|2|5}}). Teorie populacyjne zajmują się wytłumaczeniem oraz przewidywaniem związków między zmianami w populacji a gospodarczymi, społecznymi, psychologicznymi i innymi czynnikami; koncentrują się one na teoretycznych zagadnieniach. Teorie populacyjne mogą stanowić podstawę {{TextTerm|polityki ludnościowej|2|105|IndexEntry=polityka ludnościowa }} (cf. §930), która zajmuje się mierzeniem wpływu w zmianach populacji.
+
{{TextTerm|Teorie ludnościowe|1|105|}} nie powinny być mylone z pojęciem {{NonRefTerm|demografii teoretycznej}} ({{RefNumber|10|2|5}}). Teorie populacyjne zajmują się wytłumaczeniem oraz przewidywaniem związków między zmianami w populacji a gospodarczymi, społecznymi, psychologicznymi i innymi czynnikami; koncentrują się one na teoretycznych zagadnieniach. Teorie populacyjne mogą stanowić podstawę {{TextTerm|polityki ludnościowej|2|105|IndexEntry=polityka ludnościowa }} (patrz § 930), która zajmuje się mierzeniem wpływu w zmianach populacji.
  
 
==<center><font size=12>* * * </font></center>==
 
==<center><font size=12>* * * </font></center>==

Aktualna wersja na dzień 09:50, 5 kwi 2012


Ta strona została zaktualizowana i przedstawia dosłowne tłumaczenie angielskiej wersji drugiego wydania Wielojęzycznego słownika demograficznego
retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

Pojęcia ogólne

10

101

Demografia1 jest dyscypliną naukową, której celem jest badanie populacji ludzkich i która zajmuje się ich rozmiarami, strukturą2, rozwojem i zasadniczymi cechami ogólnymi, rozpatrywanymi głównie z punktu widzenia ilościowego. W terminologii statystycznej słowo populacja3 może oznaczać wszelką zbiorowość3 złożoną z odrębnych jednostek. Niemniej w demografii pojęcia populacja4 używa się na oznaczenie ogółu mieszkańców5 pewnego terytorium, a czasem nawet tylko pewnej części takiej zbiorowości [np. populacja dzieci w wieku szkolnym (por. 346-7), populacja osób zdolnych do zawierania związków małżeńskich (por. 514-2)]. Tego rodzaju populacje są ściśle biorąc nazywane subpopulacjami6. Zdarza się również, że używa się słowa populacja na oznaczenie nie samej zbiorowości, ale jej rozmiaru7, czyli liczby osób7, które składają się na tę zbiorowość (101-4).

  • 1. Demografia, rz. - demograficzny, przym. - demograf, rz.: specjalista w dziedzinie demografii.
  • 4. Populacja, rz. – pojęcie może być również używane jako swoisty synonim demografii, np. problemy populacyjne, analizy populacyjne, badania nad populacją.
  • 5. Mieszkaniec, rz. - mieszkać, cz.: przebywać w miejscu stałego pobytu.


102

Pewne dyscypliny w demografii otrzymały specjalne nazwy wskazujące na ich podstawowy cel zainteresowania lub metodologię. Demografia historyczna1 zajmuje się populacjami z przeszłości, dla których dostępne są pisemne dokumenty. W przypadku braku takich źródeł badania dawnych populacji przyjmują nazwę paleo-demografia2. Demografia opisowa3 zajmuje się wielkością, rozmieszczeniem terytorialnym, strukturą i rozwojem populacji, z punktu widzenia czysto opisowego, w oparciu głównie o statystykę demograficzną4. Demografia teoretyczna5 (nazywana także demografią czystą5) bada natomiast populacje z punktu widzenia ogólnego i abstrakcyjnego; zajmuje się analizą zależności formalnych zachodzących między różnymi zjawiskami demograficznymi. Ze względu na związek z wieloma matematycznymi metodami w praktyce nazywana jest często także demografią matematyczną 6. Część badań, która wykorzystuje narzędzia analizy demograficznej (103-1) jest często nazywana również badaniami demograficznymi7. Całokształt wymienionych dyscyplin stanowi to, co nazywa się czasem demografią formalną9 ze względu na koncentrację na liczbowych aspektach zjawisk i wykorzystywaniu metod ilościowych do badania rozmiaru i struktury populacji. Z kolei szersze pojęcie badań populacyjnych10 obejmuje również badanie związków między wydarzeniami demograficznymi i społecznymi, ekonomicznymi oraz innymi zjawiskami.

103

Analiza demograficzna1 jest gałęzią demografii formalnej, która bada wpływ zjawisk demograficznych2 na rozmiar i strukturę populacji oraz oddziela wpływ poszczególnych zmiennych demograficznych od pozostałych czynników. Dziedzina ta obejmuje także badania nad zależnościami między zmiennymi demograficznymi oraz ich wzajemnym wpływem na budowanie struktur populacji. Rozróżnia się analizę kohortową4lub analizę pokoleniową4, która odnosi się do dobrze określonych kohort (por. 117-2) obserwowanych w czasie, a także analizę przekrojową5 lub analizę okresową5, która koncentruje się na zjawiskach demograficznych, które występują w określonym przedziale czasu (takim jak rok kalendarzowym) i odnoszą się do kilku kohort.

  • 4. Analiza kohortowa jest formą analizy wzdłużnej, która zajmuje się zagregowanymi wartościami dotyczącymi osób o takich samych cechach. Analiza panelowa bada te same jednostki, indywidualnie po kolei.


104

Demografia (101-1) obejmuje także badanie zależności między zjawiskami demograficznymi z jednej strony a zjawiskami gospodarczymi i społecznymi z drugiej: dla tych szczególnych działów demografii stosuje się nazwy demografii ekonomicznej1 i demografii społecznej2. Demografia zawiera w sobie także badania jakościowe3. Pojęcie to może być używane w odniesieniu do wszystkich rodzajów cech społecznych i osobowościowych. W odrobinę innym znaczeniu termin ten początkowo odnosił się do rozmieszczenia i przekazywania cech dziedzicznych (910-3), które są przedmiotem badań genetyki demograficznej4. Ekologia ludzka5, która bada rozmieszczenie terytorialne i organizację społeczeństw, ze szczególnym uwzględnieniem procesów konkurencji i kooperacji, jakie w nich zachodzą, ma wiele punktów wspólnych z geografią ludnosci7, tak samo jak z biometrią6 i epidemiologią8, które zajmują się stosowaniem metod statystycznych do badań zjawisk biologicznych.

  • 4. Nie należy mylić genetyki demograficznej z genetyką człowieka, która zajmuje się dziedziczeniem genów w rozwoju osobniczym; genetyka demograficzna natomiast zajmuje się problemami dziedziczności w obrębie populacji rozumianych w sensie demograficznym. Zauważmy jednak, że w odróżnieniu od genetyki demograficznej można używać nazwy genetyki populacji w odniesieniu do populacji złożonych nie z ludzi, ale ze zwierząt lub roślin.
  • 5. Ekologia, rz. - ekologiczny, przym. - ekolog, rz.: specjalista w dziedzinie ekologii.
  • 6. Biometria, rz. - biometryczny, przym. - biometryk, rz.: specjalista w dziedzinie biometrii. Pojęcie biostatystyka, rz. - biostatystyczny, przym. - oraz biostatystyk, rz. są często używane zamiennie z pojęciami odnoszącymi się do biometrii.

105

Teorie ludnościowe1 nie powinny być mylone z pojęciem demografii teoretycznej (102-5). Teorie populacyjne zajmują się wytłumaczeniem oraz przewidywaniem związków między zmianami w populacji a gospodarczymi, społecznymi, psychologicznymi i innymi czynnikami; koncentrują się one na teoretycznych zagadnieniach. Teorie populacyjne mogą stanowić podstawę polityki ludnościowej2 (patrz § 930), która zajmuje się mierzeniem wpływu w zmianach populacji.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne | Opracowanie danych statystyki demograficznej | Rozmieszczenie i struktura ludności | Umieralność i chorobowość | Małżeństwa | Urodzenia | Ruch ludności i reprodukcja ludności | Migracje | Demografia ekonomiczna i społeczna | Indeks
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93